PV-systeem

<<< recenter

actueel 119 118 117 116 115 114 113 112 111 110-101 100-91 90-81 80-71 70-61 60-51 50-41>>> highlights

ouder >>>

---

9 januari 2014: ArenA krijgt z'n zonnepanelen. Het zat er al een tijdje aan te komen. De talloze voetbal stadions in het buitenland die met enorme zonnepanelen installaties van honderden kilowattpieken tot zelfs soms >1 MWp waren uitgerust, trokken al jaren de aandacht van Nederlandse ontwikkelaars. Zelfs het nog in Den Haag zetelende Siemens heeft zich een tijdje op die markt gestort, o.a. resulterend in een - voor die tijd behoorlijk - 140 kWp project op het stadion van het Duitse Nürnberg, al in 2006. Jammer dat het grote internationale concern in oktober 2012 aankondigde zich compleet uit de solar business terug te trekken, anders hadden we daar vast nog wel wat leuks van kunnen verwachten, ook op dit gebied.

^^^ 5 "full-black" multikristallijne modules (vermoedelijk, gezien product portfolio, REC Solar?), op de kantine van HVV '70 (Handbal Vereniging Voorschoten '70) aan de Weddeloop in sportpark Adegeest in mijn geboortedorp Voorschoten. Gesponsord door het in dezelfde gemeente zetelende Randstad Solar (zie ook nieuwsbrief HVV '70, sep. 2012). Zeg maar, "de opmaat naar het serieuzere werk", full-scale solar power plants op heuse sport stadions... Foto door de webmaster van PPV gemaakt tijdens wandeling op 11 november 2012.

Klein ook fijn
De hier boven getoonde zonnepanelen installatie zou je ook met heel veel verbaal geweld en tong-gekronkel "een PV-systeem op een sportfaciliteit" mogen noemen. Maar dat is natuurlijk wel heel erg ver gezocht. Dus snel over naar "het serieuzere werk"...

Euroborg
Een tijd lang gebeurde er in Nederland vrijwel niets op het vlak van grotere PV-projecten vanwege de bizar slechte investerings-condities. Dus ook niet op grote complexen als sport stadions. Plannen waren er natuurlijk genoeg, en alleen een moeizame wervingscampagne leidde uiteindelijk vorig jaar tot het begin van weer een relatief klein, ditmaal "collectief gefinancierd" PV-systeem op een (enorm) Nederlands voetbal stadion. Helaas ook met forse schaduw problemen van 2 wolkenkrabbers aan de - nota bene - zuid-zijde, dus is er slechts een beperkt deel van het grote dak volume beschikbaar. Ik heb het natuurlijk over het - eerste - 143 kWp project met ZNShine 270 Wp zonnepanelen op het dak van het Euroborg stadion van FC Groningen in de gelijknamige stad. Van de hand van 1miljoenwatt.nl waar RWE/Essent op een slimme manier in is gestapt. Dat project, door mij al tegen het licht gehouden op 31 mei 2013, heeft de eerste fase medio oktober 2013 al afgerond (toen waren de eerste 531 panelen verkocht, een persbericht volgde op 17 december 2013), en is nu met de vervolg fase bezig. Op 7 januari 2014 plaatste trotse initiatiefnemer Sven Pluut op Twitter een foto met de vrachtwagen die de eerste lading zonnepanelen bij Euroborg kwam afleveren. Momenteel zijn er 574 zonnepanelen verkocht aan in totaal 218 deelnemers (gemiddeld dus 2,6 "stuks" per deelnemer). Er zouden in totaal ruim 1.100 PV-modules geplaatst kunnen gaan worden.

ArenA
Van een geheel ander kaliber gaat een typisch showproject worden. Voetbal zit immers tussen de Hollandse oren, en daar kun je dan ook vet mee scoren. Zeker energie bedrijven als Vattenfall, die met nogal wat "sociale acceptatie problemen" worden geconfronteerd, de laatste jaren (zie kader *). En die ook nog eens zeer slechte financiële resultaten hebben laten zien (afschrijving van bijna 30 miljard Zweedse kronen - 3,3 miljard Euro, in juli 2013). Met "voetbal" tussen de oren willen er nog wel eens wat beurzen getrokken worden ter verhoging van de gezamenlijke feestvreugde. Er was al langer sprake van verduurzaming van het voor 140 miljoen Euro tussen 1993 en 1996 gebouwde, grootste Nederlandse, ArenA stadion in Sportpark Strandvliet, langs het spoor in Amsterdam Zuid-Oost. De gemeente Amsterdam is sowieso al lang flink aan de weg aan het timmeren met duurzaamheid sensu lato, en is samen met Stadion Amsterdam N.V. aandeelhouder van de Vereniging Van Eigenaars Amsterdam ArenA (daarnaast worden ook parkeerterreinen rond het stadion door de gemeente geëxploiteerd). Amsterdam is met name actief bij de promotie van projecten binnen de gemeente met inzet van zonne-energie (zie o.a. artikelen van 13 mei 2013 en, n.a.v. verschijnen Zonatlas, van 1 juli 2013).

Leuk voordeeltje voor Vattenfall - voor vieze stroomproductie* Recent werd bijvoorbeeld bekend gemaakt dat voor het stroomverbruik van de enorme machinerieën benodigd voor het afgraven en transport van vieze bruinkolen voor grootschalige elektriciteits-productie, de eigenaar van NUON, Vattenfall, verregaand is vrijgesteld van het betalen van de zogenaamde EEG Umlage bij de oosterburen. Waardoor de rest van de stroomverbruikers in Duitsland, met name ook de burgers inclusief de 1,3 miljoen PV-eigenaren, met een nog hogere heffing op de kWh prijs worden geconfronteerd (momenteel: EUR 6,24 ct/kWh ex BTW). Volgens het schokkende bericht van de Deutsche Umwelthilfe zou de (bijna) vrijstelling in het jaar 2013 een absurd volume van zo'n 1,3 TWh aan elektriciteit kunnen gaan betreffen (vergelijkbaar met het jaarverbruik van een miljoenenstad als Köln, of grofweg een derde van de jaarproductie van kerncentrale Borssele). Wat een voordeel van zo'n 68 miljoen Euro voor Vattenfall zou kunnen gaan opleveren... Bron: http://www.duh.de/pressemitteilung.html?&tx_ttnews%5Btt_news%5D=3250

Energieverbruik - heftig...
Het energieverbruik van ArenA wordt op de website in cijfers getoond. Met name het (zeer prijzige!) gasverbruik is in 2012/2013 dramatisch gedaald (bijna gehalveerd t.o.v. 2011/2012 tot nog steeds een respectabel volume van 10.483 m³) vanwege de inzet van "stadskoude" (1.512 GJ, wordt uit Oudekerkerplas gehaald), terwijl ook het verbruik aan (ook dure) stadswarmte fors is gestegen, naar 26.501 GJ (!). Het stadion heeft volgens NUON een warmte aansluit capaciteit van 3,5 MW (NUON Lentegids, 2012 nr. 1). Ventilatielucht wordt via warmtewisselaars geleid - in de winter wordt die dus voorverwarmd.

Ook het stroomverbruik steeg in genoemde periode, van 8,27 miljoen kWh naar 9,39 miljoen kWh. Een forse stijging van 13,5%. Dat moet allemaal worden "verduurzaamd", uiterlijk in 2015. Een "major task". Voor de goede orde: 9,39 miljoen kWh is het equivalente jaarverbruik van 2.889 huishoudens die gemiddeld 3.250 kWh/jaar verbruiken (laatste StatLine data van 2011). 26,5 Terajoule warmte is het equivalent van 771 huishoudens die op stadsverwarming zijn aangesloten en die een gemiddeld verbruik van 34,36 GJ/jaar zouden hebben (laatst beschikbare cijfer Energie Nederland, van 2012, zie rapport dec. 2012). Heel wat meer als ze minder dan een derde van die hoeveelheid zouden gebruiken (zoals bij Polder PV)...

Zie plaatje met de vier "deelverbruiken":

KLIK op plaatje voor uitvergroting

Synthese van http://www.vanzelfsprekendduurzaam.nl/energie

Verduurzaming - energie
In een artikel van 23 augustus 2011 stond al op de site van Vattenfall's eigendom NUON een beschrijving van de aangebrachte "warmte/koude" (stadswarmte geïntegreerde) voorziening door het energiebedrijf. Die 815 ton CO2 per jaar zou besparen. Het is onderdeel van een groot verduurzamings-offensief van ArenA, "Amsterdam ArenA. Vanzelfsprekend duurzaam", waarvan de bedoeling is dat in 2015 het hele complex "per saldo C02-neutraal" zou moeten zijn. ArenA is om dat ambitieuze doel te bereiken daartoe zelfs een heuse (eigen) "Green Deal" met partners aangegaan volgens de eigen website. Toen al werd gerept over plannen voor zowel een eventuele windturbine als "mogelijkheden om de nieuwste generatie zonnepanelen op het dak te plaatsen". Dit werd ook zo gesteld in de NUON Lentegids van 2012.

^^^
Bird-eye beeld van oost-façade van Amsterdam ArenA. De zonnepanelen zouden langs
de buitenrand van het complexe gebogen dak geplaatst moeten gaan worden (BingMaps link).

© 2014 Microsoft Corporation - Pictometry Bird's Eye / © 2012 Pictometry International Corp.

Windsof - dank GS Noord Holland...
De "eigen" windturbine ging echter niet door, vanwege het ronduit verbijsterende "totaalverbod" van de provincie Noord-Holland, (herbevestigd eind november 2012). Wat deze ooit op energiegebied vooruitstrevende, windrijke provincie in een keer back to the future in de inktzwarte middeleeuwen parachuteerde. Volgens het "duurzaamheids-jaarverslag" van ArenA (energie paragraaf), is als alternatief een van de bestaande 6 Enercon windturbines bij Oudendijk (al een oud windparkje van 4,8 MW uit 2007, ZW. van Hoorn, kaart) per 1 januari 2014 "geadopteerd". Waarmee dus indirect toch een invulling aan de "windambitie" kan worden gegeven. Al wordt er natuurlijk géén nieuwe windcapaciteit door gebouwd. Ik neem aan dat genoemde turbine in het park ook al lang voorzien is van nieuwe rotorbladen door de Duitse turbine leverancier, gezien eerder gesignaleerde haarscheurtjes in 2011 (artikel Noord Hollands Dagblad). ArenA was gezien het verslag van plan om een webcam op genoemde turbine te plaatsen, en deze "live" tijdens voetbalwedstrijden te laten "meedraaien" op de grote beeldschermen...

Zonnepanelen? Ja, natuurlijk!
Wat betreft de zonnepanelen gaat dat dit jaar echter wel degelijk zijn beslag krijgen, zo wordt er in het nieuwe Vattenfall/NUON persbericht gemeld. Of het hier werkelijk gaat om de eerder gesuggereerde "nieuwste generatie" zonnepanelen (definitie?) laat ik verder in het midden. Het lijkt een vrij onzinnige mededeling, want zeker een energiebedrijf gaat natuurlijk geen zonnepanelen op zo'n grote publiekstrekker plaatsen die 5 jaar geleden ook al werden verkocht. Dat doen Henk en Ingrid op hun eigen huis waarschijnlijk zelfs niet...

Met Vattenfall/NUON zou een contract zijn gesloten om straks een stroom "portfolio" van 90% wind resp. 10% zonnestroom te kunnen hebben. Geambieerd wordt zelfs "overproductie", zodat er bijvoorbeeld met het "nabijgelegen" (NB: 2,3 km...) Academisch Medisch Centrum elektriciteit "zou kunnen worden uitgewisseld". In de Lentegids van 2012 werd gesuggereerd dat "de ArenA in dalperiodes zelfs energie [zou] terugleveren". Dat doen natuurlijk vrijwel alle behoorlijke PV-installaties sowieso tijdens zomerse dagen (zelfs de kleine 1,3 kWp bij Polder PV). En dus ook, indien er een dubbeltarief contract is, tijdens laag-tarief in het weekend.

Bouwer Oskomera - forse track-record
Dat alles terzijde: het welbekende Oskomera mag de zonnestroom klus op het ArenA dak weer gaan uitvoeren ("bekabeling, inkoppeling bestaande installatie, centrale energiemonitoring, levering panelen"), in een verduurzamingsoffensief waarbij ook "Green Deal partijen", de bekende aannemer BAM (BAM Techniek "realiseert de aanleg"), en de projectmanager / ingenieurs organisatie Arcadis zijn betrokken. Oskomera heeft zoals bekend (frequent over bericht op Polder PV) een zeer ruime ervaring in zonne-energie, en was bij de Amsterdamse ArenA sowieso al geen onbekende partij, gezien hun ook al met BAM/Arcadis uitgevoerde klus daar aan o.a. roltrap constructies, in 2005. En met zonnestroom waren ze bijvoorbeeld ook al fysiek participant bij een al wat ouder "lighthouse" project in de regio. De 100 kWp PV-installatie op het platte dak van de Stopera / Muziektheater in Amsterdam (projectsheet). Een systeem met "SDE 2009 groot" beschikking, die in samenwerking met Yellow Step Solar (Greenchoice en International Solar, het later omgedoopte KiesZon®) is uitgevoerd (artikel PPV).

Oskomera heeft talloze andere PV-projecten op haar naam staan, in binnen- en buitenland, van klein tot (zeer) groot (x MWp centrales in zowel België, als, de laatste jaren, in het Verenigd Koninkrijk, zoals het - voor Nederlandse begrippen vooralsnog "ondenkbare" - 11 MWp North Norfolk Business Center / Cromer project). Tot, zeer recent, wederom een smaakmakend exemplaar in Amsterdam. Ze mochten daar ook al "in samenwerking" met opdrachtgever Vattenfall/NUON (stadswarmte / energie leverancier) het 400 kWp PV project op Hal 8 van het RAI beurscomplex in Amsterdam uitvoeren (eind 2013, zie video en foto). Wat in de communicatie als "het grootste zonnedak" van de hoofdstad werd bestempeld. Maar wat nu dus via hetzelfde samenwerkings-verband op het ArenA stadion in een paar maanden tijd alweer zal zijn achterhaald.

ArenA - project data
Want op "niet bewegende, niet licht-doorlatende" delen van het halfronde dak van het ArenA stadion wordt er - zeker voor Nederlandse begrippen - "groots" uitgepakt. Een factor meer dan 2 maal zo "groot". 7.000 vierkante meter aan zonnepanelen moet daar in de eerste helft van 2014 in opdracht van Vattenfall/NUON worden aangebracht, over de gehele gebogen omtrek boven de gootlijn. Dat was in de oorspronkelijke plannen ("duurzaamheids-jaarverslag") trouwens nog "ongeveer 9.000 m²", dus het project is wat kleiner geworden van omvang. O.a. BAM publiceerde een truuk-foto, waarin een simulatie van de plannen werd weergegeven. Onduidelijk is of dat er ook daadwerkelijk zo komt uit te zien (zie foto op site).

Boel paneeltjes
Er wordt gesproken over "ongeveer 4.200 zonnepanelen" die op jaarbasis 930.000 kWh zouden moeten opwekken. Als we zouden uitgaan van een "standaard" module van 250 Wp (nog niet duidelijk) zou het bij dat project om - waarschijnlijk minimaal - een vermogen van 1,05 MWp kunnen gaan. Voorwaar "een forse installatie". Als dat klopt, zou er met een specifieke opbrengst van 886 kWh/kWp worden gerekend, wat een "realistische" weergave van de te behalen productie in west Nederland lijkt weer te geven op een complex dak. Echter, het zou ook om krachtiger modules kunnen gaan, wat die specifieke opbrengst lager zou maken gezien de opgegeven verwachte stroom productie. Dat kan beslist, want er wordt van meerdere oriëntaties gewag gemaakt (vanwege de gebogen dak constructie), en op de "BAM foto" is te zien dat kleine schaduw problemen van stalen constructies kunnen ontstaan. Dat moeten we dus nog even afwachten. Zie update 3 voor meer info!

CO2 vermijden doe je zo
Het artikel van NUON meldt dat genoemde - verwachte - opbrengst goed zou zijn voor 10% van het huidige jaarlijkse stroomverbruik (NB: dus nadat in 2011 allerlei voorzieningen voor warmte/koude opslag zijn getroffen, die de stroomvraag kennelijk hebben verhoogd gezien de benodigde pomp capaciteit, zie grafiek hier boven). Ook wordt gemeld dat de vermeden CO2eq. emissie 430 ton per jaar zou zijn. Dat betekent dat gerekend is met een factor van 462 gram CO2eq per kWh. Dat strookt niet met de laatste opgave in het - zwaar verouderde - Protocol "Hernieuwbare" Energie, wat aan de "vermeden emissie" zijde rekende met 581 gram/kWh, voor PV, met de "stroom mix" voor het al lang verstreken jaar 2008. Het - hopeloos verouderde - Protocol is momenteel in een forse herziening operatie beland, maar harde nieuwe cijfers zijn nog niet officieel bekend gemaakt.

Overigens toont een andere grafiek op de ArenA site dat het complex een totale uitstoot zou hebben van maar liefst 4,08 miljoen kg CO2 equivalenten (bij een totaal energieverbruik van 17,3 miljoen kWh equivalenten). Althans, voor alle genoemde energie opties (stroom, gas, stadswarmte- en koude). Dat is natuurlijk nog zonder automobiliteit, die dat al schrikbarende plaatje nog heel wat erger zal maken. Want elk jaar komen er massale hoeveelheden auto's op het complex af...

De pecunia (zie ook "nagekomen (1)"!)
Financieel bezien had dit project nooit "normaal" gerealiseerd geweest. Volgens eigen zeggen was de "redding" een in oktober 2013 gestart Klimaat en Energiefonds van gemeente Amsterdam. Een revolverend fonds met een budget van 45 miljoen Euro, met per project een maximale terug te ontvangen bijdrage van 5 miljoen Euro. Een fonds wat zich volgens eigen zeggen richt op "financieel en duurzaam renderende projecten" in de gemeente. "Alleen projecten die een aantoonbare significante CO2-reductie teweegbrengen komen in aanmerking voor financiering", volgens de AKEF site. Via het Amsterdamse Investeringsfonds participeert gemeente Amsterdam middels "een deel van de opbrengst van de verkoop van NUON-aandelen". Grappig is hierbij dat via een dergelijk project het ook met goedkeuring van gemeente Amsterdam aan het Zweedse Vattenfall verkochte NUON productie- en leveringsbedrijf (formeel goedgekeurd op 17 juni 2009) nu geïnvesteerd wordt in verduurzaming van een eigen belang (ArenA complex). Terwijl al lang duidelijk is dat Vattenfall veel te veel heeft betaald voor NUON (10,3 miljard Euro...), Wat het internationale concern noopte tot gigantische afboekingen op hun "assets". Het opsplitsen van het concern in een "Scandinavisch" en een "Europees" deel. En ondanks die heftige ingrepen: ook nog de laatste 21% van de aandelen voor het van netbeheerder Alliander afgesplitste productie/levering bedrijf NUON uit te betalen in 2015, aan de met Eurotekens in de ogen afwachtende aandeelhouders in Nederland... Dat heet ook wel in oer-hollands: "het kan verkeren".

Vattenfall/NUON heeft echter voor het ArenA project beslist niet de "hoofdprijs" gescoord uit het Amsterdams fonds. Volgens eigen zeggen hebben ze namelijk 1,6 miljoen Euro gereserveerd voor de investering (indien 1,05 MWp komt dat neer op EUR 1,52/Wp, wat behoorlijk hoog zou zijn voor zo'n groot project). Maar zelfs dat lage bedrag wilden ze kennelijk "binnen een redelijke termijn terugverdienen". En dus was blijkbaar het AKEF fonds van gemeente Amsterdam "nodig" om ze met dit project over de streep te trekken. Dat fonds zou er voor zorgen dat het zonnedak "financieel rendabel geïnstalleerd en geëxploiteerd" zou kunnen gaan worden...

Te optimistische aannames - fact check
Wat meestal bij dit soort "mega"projecten gebeurt, geschiedde - uiteraard - ook weer bij de aankondiging op o.a. de NUON site (veelvuldig her en der gekopieerd zonder inhoudelijk commentaar). Want onder het hoofdje "een van de grootste in Europa" claimt het bedrijf dat dit PV-project "de ArenA in de top drie van Europese 'zonnestadions' zou gaan brengen". Waarbij alleen Stade de Suisse (Bern, CH) en Bentegodi (Verona, I) "meer zonnestroom zouden leveren". Vattenfall/NUON besluit dan in dezelfde alinea weer met een conclusie over "capaciteit" (lees: opgesteld vermogen), dat wat Nederland betreft ArenA straks "over de op een na grootste zonnepaneleninstallatie op een dak, na het nieuwe distributiecentrum van Hitachi" zou gaan beschikken.

Ik moet Vattenfall/NUON een beetje teleurstellen bij deze aannames, al blijft het natuurlijk "een van de grootste stadion projecten in Europa". Waarvoor ze beslist mogen worden gecomplimenteerd. Want de harde data laten onder anderen het volgende zien. Hier is geen zeer diepgaande research voor gedaan. Opgegeven data willen daarbij nog wel eens (soms zelfs fors!) verschillen, de van giga-sponsors en bakken met geld vergeven sportwereld wil op dit vlak haar kiezen nog wel eens op elkaar houden, en er kunnen (dus beslist) meer grote stadions met PV zijn, ook in Europa. Goede data zijn lastig te vinden, ik ben er een aardige tijd zoeken aan kwijtgeraakt. Dus ik houd het bij het volgende.

(1) Eerst de claim "ArenA top drie van Europese 'zonnestadions'":

In bovengenoemd lijstje van Europese "PV-stadions", valt NUON met haar ArenA project net buiten de boot, en moet ik ze helaas voorlopig doorverwijzen naar de vierde plaats (met onder voorbehoud: misschien zijn er nog andere, zeer grote voetbalstadions met >1 MWp aan PV op het dak). Volgens mijn gegevens zou de ArenA installatie zelfs dus mogelijk groter gaan worden dan het systeem op het Italiaanse Bentegodi stadion. Of er is aan de laatste nog capaciteit toegevoegd waar ik geen weet van heb.

Wel is het zo dat de door NUON voor het ArenA project genoemde - verwachte - jaar productie aan zonnestroom (930 GWh) vrijwel overeenkomt met de bekende verwachte data voor het Italiaanse Bentegodi stadion. Het hangt dan sterk af van correcte weergave van die "verwachtingen", hoe ArenA straks ingeschaald zal moeten worden in de "stroomproductie/jaar ranglijst". Daarbij moeten twee harde feiten worden vermeld: Amsterdam Zuid-Oost kent weliswaar een relatief hoge instraling voor Nederland (kustgebied). Maar Verona ligt in de noord-Italiaanse Po-vlakte, waar de instraling nog een fors stuk hoger is dan in (west) Nederland. PVGIS berekent voor Verona 4.010 Wh/m².dag instraling in het horizontale vlak, Amsterdam ZO krijgt slechts 2.920 Wh/m².dag volgens die bekende rekentool!

Mogelijk kom ik later meer details over het Nederlandse stadion project te weten - er zitten een paar vragen in de pijplijn. Ik zal eventuele nieuwe data onder dit artikel bijplaatsen als dat lukt.

(2) Claim "op-een-na-grootste PV-installatie op een dak" in Nederland:

Een groot - en leuk - zonnestroom project is en blijft ArenA Amsterdam natuurlijk beslist. Maar dit wilde ik maar even hebben gezegd...

Amsterdam ArenA krijgt zonnedak (site opdrachtgever Vattenfall/NUON, 8 jan. 2014)
Amsterdam ArenA krijgt zonnedak (site aannemer BAM, 8 jan. 2014)
Amsterdam ArenA krijgt zonnedak (site module importeur en uitvoerder Oskomera, jan. 2014)
Zonnepanelen op dak Amsterdam ArenA (De Financiële Telegraaf, 8 jan. 2014)
Green Deal voor Amsterdam Arena (site Ondernemendgroen.nl, 2011)
Amsterdam ArenA over op duurzame warmte en koude (NUON site, 23 aug. 2011)

Vanaf 2015 CO2-neutraal genieten in de Amsterdam ArenA. Warme en koude rillingen. - NUON Lentegids 2012 (1): 38-39.

---

Nagekomen

(1) ArenA met deel SDE+ (10 jan. 2014). Bij navorsen blijkt Amsterdam ArenA een SDE "plus" 2011 beschikking te hebben van 100 kWp (grofweg 10% van het totale project volume). Dat zijn dus extra interessante inkomsten, waar o.a. de Ajax fans via hun elektriciteitsrekening ook aan gaan meebetalen (SDE opslag grafiek elektra, zie mijn artikel van 8 jan. 2014). De SDE heffing op stroomverbruik bedraagt in 2014 0,23 Eurocent per kWh (ex BTW), dat is 0,28 Eurocent/kWh incl. BTW.

Afhankelijk van de situatie in welke "fase" van die regeling het 100 kWp projectdeel is ingeschaald, zou voor de stroomopwek te verwachten in de tweede jaarhelft van 2014 (als het project in eerste jaarhelft wordt gebouwd en snel aan het net gekoppeld) een voorschot verwacht mogen worden van 3,6 Eurocent/kWh (fase 1). SDE 2011 werd waarschijnlijk al binnen een dag overtekend, dus latere inschrijvingen hadden sowieso geen schijn van kans meer...

In de persberichten van de betrokken partijen is van deze leuke extra incentive niets terug te vinden.

(2) Venco Campus hoogste gebouwgebonden zonnestroom-productie? (10 jan. 2014). Via het twitter account van AliusEnergy B.V., project trekker van het qua capaciteit op 1 na grootste "enkelvoudige gebouwgebonden" PV project in Nederland (3e plaats als Azewijn 1,8 MWp vrijeveld installatie op vuilnisbelt Gelderland zou worden meegerekend), werd kond gedaan van een mooie boodschap. Gemeten over het gehele kalenderjaar 2013, wat geen "exceptioneel" jaar was (met in Valkenburg ZH gelijke instraling als in 2012, ook al een "net iets bovengemiddeld jaar"), werd bij hun prachtige project in Eersel, Noord-Brabant, een stroom opbrengst gemeten van, exact, 1.456.111,16 kWh (= 1,46 GWh). Dat resulteert voor dat eerste volledig bemeten kalenderjaar in een relatief hoge specifieke opbrengst van 894,5 kWh/kWp (weinig lager dan de project prognose van 900 kWh/kWp.jaar). Ook al is dat iets lager dan diverse, van antieke OK4 omvormers voorziene panelen bij Polder PV, 7 kilometer van de instralings-rijke kust (met name de Kyocera 50 Wp paneeltjes, in serie geschakeld op 1 OK4, deden het zeer goed, met bijna 967 kWh/kWp in 2013, de oudste modules zaten op een [veel] lager niveau), voor Noord Brabant (relatief "lichtarme" regio in NL, zie KNMI instralingskaart, gelegen in oranje band 355.000 - 360.000 joule/cm²) is het een prima prestatie.

Bovendien: Eersel komt hiermee in een keer wat stroomproductie betreft op de eerste plaats bij de gebouwgebonden PV projecten in Nederland. Want voor het voor de helft zeer slecht (op NO) georiënteerde Floriade dak werd slechts een prognose afgegeven van (gemiddeld) 1,23 GWh/jaar volgens het datasheet van Siemens/NUON. Alleen in het qua zoninstraling absolute topjaar 2003 zou dat dak 1,57 GWh hebben gegenereerd (PV Database.org). Met de gemeten productie in 2013 (19% hoger dan gemiddelde prognose van het al oude Floriade dak) komt AliusEnergy met het project Venco Campus dus waarschijnlijk al gegarandeerd op een gemiddeld hogere output dan het qua opgestelde capaciteit 40% grotere Floriade project...

Er werd door AliusEnergy gesuggereerd dat de door hen gebruikte SolarEdge power optimizer oplossing in Eersel ook gebruikt zou kunnen gaan worden bij het complexe dak van ArenA Amsterdam...

(3) Definitieve project gegevens (11 jan. 2014). Via e-mail kreeg ik antwoord op mijn vragen over de exacte ArenA PV projectgrootte. In een separaat bericht daarover de laatste stand van zaken, hier.

---

En verder (andere, natuurlijk beslist niet alle "solar stadiums"):

Sports stadiums world-wide put players in a renewable spotlight (22 sep. 2009, PV-Tech. Tale-telling frase van deze PV specialisten over hun onderzoek naar PV-stadions: "... so far the world of sports seems to be holding its tongue on this matter")

Stadions met PV-installaties in Zwitserland (al wat ouder, installs 2001-2008, incl. Wankdorf)

50 jahre Bundesliga - das sind die sonnigsten stadien Deutschlands (8 aug. 2013, 15 grootste (?) PV-installaties op Duitse voetbal stadions)

Stadium in Taiwan Almost Completely Covered in Solar Panels (13 mei 2009, zie ook vervolg verhaal 6 juli 2009. Waarschijnlijk nog steeds wel "de aller-mooiste". Het 1 MWp project met 8.844 kristallijne modules, volledig geïntegreerd in het spectaculaire Kaohsiung World Games stadion in Taiwan (zie hun site). Veel YouTube filmpjes en foto's op internet van deze ronduit prachtig uitgevoerde mega-installatie, architect Toyo Ito)

NRG Solar, wind to power Philadelphia Eagles Stadium (zie ook fact-sheet: 3 MWp PV-systeem op het dak en de zuid-façade van het Lincoln Financial Field stadion van de Philadelphia Eagles, incl. aanpalende gebouwen en "canopy" systeem boven parkeerplaatsen naast het stadion. 14 micro-wind turbientjes ronden het geheel af)

NRG Energy Installs 49th Solar Frame to Complete Levi’s® Stadium Suite Tower Roof (24 okt. 2013, ook de Amerikanen krijgen de smaak te pakken, hier een nog bescheiden 375 kWp installatie op stadion in San Francisco. Wacht maar totdat ze het licht gaan zien daar. Hun American Football stadion daken zijn GROOT!)

Construction Starts On Solar-Powered Stadium In France (10 apr. 2013, nieuw stadion Bordeaux met grote PV-installatie, oplevering verwacht 2015, moderne - typisch Franse? - architectuur)

First Brazil 2014 World Cup Solar Powered Stadium Opens (in aanloop naar FIFA World Cup in Brazilië, zijn/worden verschillende voetbal stadions van zonnestroom genererende power plants voorzien)

Neoenergia and Odebrecht Energia start construction of solar plant at the Arena Pernambuco soccer stadium in Brazil (persbericht 19 feb. 2013 van Gehrlicher Solar España, project Arena Pernambuco zou 1 MWp groot worden en in juni van dat jaar moeten zijn afgerond)

---

8 januari 2014. Belastingdruk stroomprijs overschrijdt pijngrens ... maar voor PV ideaal. Ik klaag al jaren over absurde taferelen op de zogenaamde "vrije" energiemarkt, en het lijkt er alleen maar erger op te worden. Nota bene in een periode dat de meest "liberale" partij van al, de VVD, de scepter zwaait in Den Haag. Die, ook al onbegrijpelijk vanuit hun liberale wereldbeeld, via hun zegslieden een bizarre zure campagne voeren als het over de meest decentraal toepasbare, door honderden miljoenen "vrije" wereldburgers in te vullen optie van al gaat: zonne-energie. Hoe "leeg" kun je worden in je hoofd.

Pijnpunten
Een van vele "pijnpunten" is de opbouw van de stroomprijs. Die is compleet artificieel, heeft vrijwel niks (lees: steeds minder) met "vrije keuze" te maken, en wordt gedomineerd door belastingen. Dit terwijl een groot deel van de energie nota ook al niks met "afname van een fysiek product" heeft te maken, maar met verbijsterende vormen van vastrecht woeker bij zowel "transport"kosten, als bij kunstmatige winstgeneratoren zoals - in extremo in 2014 - het "vastrecht levering" bij woekeraars als Vattenfall (artikel).

Vanwege de enorme overschotten aan stroomproductie uit hernieuwbare bronnen in Duitsland (met name windenergie en zonnestroom), worden grote hoeveelheden - met name kolen - stroom in Nederland "gedumpt". Is er in ons land sowieso de laatste jaren al een overschot aan gitzwarte fossiele productie ontstaan. En wordt dat qua nieuw productie potentieel nog veel erger als 1,07 GW Maasvlakte MPP3 E.ON en 1,6 GW! Eemshaven Centrale RWE hun nieuwe kolenbakken gaan aansteken. Wekken collectieven en burgers steeds meer superschone stroom zelf op omdat ze niks (meer) te maken willen hebben met de grote (oude en nieuwe) vervuilers in ons land. Is het land nog steeds in een diepe crisis (laag stroomverbruik industrie). En is de all-in stroomprijs dus een lachertje. Sterker nog: het netto effect op de all-in kWh prijs ex vastrecht load is zelfs: een licht dalend eindresultaat, i.p.v de overal nagekwaakte (want: onbegrepen) onzin van >=7% "stijging per jaar"...

Belastingdruk over de pijngrens
Naast de bescheiden, en zelfs behoorlijk dalende "kale" leverings-component, is er immers die van gewapend beton gebouwde pilaar genaamd "belastingen". En die gaan niet weg. Die worden elk jaar nog hoger als er niet wordt ingegrepen (door WIE dan wel?). Met de meeliftende BTW roomt de Staat der NEEderlanden zelfs "progressief" steeds meer weg van elke kilowattuur die u onwetend - of zeer bewust - verbruikt. Ik heb recent de ontwikkeling van de variabele kWh prijs inclusief belastingen voor u op een rijtje gezet in het - representatieve - geval Vattenfall/NUON enkeltarief "grijs": hier.

Voor aanbieders die een of andere vorm van "korting" op de stroomprijs geven, zoals bij klanten van Greenchoice ("kortingsgarantie"), is het eindresultaat helemaal om te janken. Tenminste, als je alleen maar stroom zou "verbruiken". Uiteraard heb ik dat weer met het nieuwe stroomtarief voor 1 januari 2014 voor u inzichtelijk gemaakt in het volgende Excel tabelletje. Het betreft immers mijn eigen situatie. En die wil ik exact op het netvlies blijven houden:

"Levering" - steeds minder significant
In het staatje de actuele kWh prijs die Greenchoice mij toerekent tot en met eind juni 2014. Daarbij wordt het kale grijze variabele stroomtarief van Vattenfall overgenomen (6,653 Eurocent/kWh, dat is 6,18% lager dan het tarief in de tweede jaarhelft van 2013 ), wordt er - voor mij als zonnestroom opwekker - een halve Eurocent/kWh incl. BTW (= 0,413 Eurocent/kWh ex BTW) van afgetrokken (in rood: "zonne-korting"), en moeten de "ergste" posten er allemaal nog bij.

Transport variabel niet meer sinds 2009
Transportkosten hebben sinds 2009 voor elektriciteit géén variabele component meer. In 2008 was die component ("transport per kilowattuur") bij toen nog Continuon 4,138 Eurocent/kWh incl. BTW, naast de al bestaande vastrechten aansluiting, transport, en meetdienst voor max. 3x 25 amp. aansluiting. Die variabele component is volledig vervangen door het mega-hoge vaste capaciteitstarief per 1 jan. 2009, zie aparte grafiek elders.

Energiebelasting - baggervet troetelkindje NL Staat
De grootste post bij de kWh prijs opbouw is en blijft de energiebelasting (EB). Die is weer met 1,72% t.o.v. 2013 gestegen tot een al opmerkelijk hoog bedrag van 11,85 Eurocent/kWh. Een factor 1,8 maal het kale leveringstarief ("hoezo vrije energiemarkt?").

Nieuw, hard groeiend speelkameraadje EZ: SDE heffing
We zijn echter nog niet klaar. Er is sinds 1 januari 2013 ook nog een SDE heffing op het variabele verbruik (ook voor gas), en die is in 2014 voor elektra al meer dan verdubbeld (+ 109%) t.o.v. vorig jaar. Die heffing zou naar duurzame energie projecten toe gaan die onder het SDE "plus" regime vallen, waar burgers echter niks meer hebben te schaften maar er wel aan mee moeten betalen. Wat bovendien een "zichtbaar te maken doelheffing" zou zijn, maar wat bijvoorbeeld Vattenfall doodleuk in de extreem veel grotere energiebelasting post "verstopt" met een dikke vinger richting Den Haag (zie voorbeeld). De SDE heffing op stroom is in 2014 voor kleinverbruikers ("eerste energiebelastingschijf") €ct 0,23/kWh ex BTW, en gaat in 2015 naar een niveau van €ct 0,36/kWh (plus 56,5%), en in 2016 naar €ct 0,56/kWh (plus 55,6%). Volgens het volgende schema voor elektriciteit (zie Wet "ODE"):

Exclusief BTW bedraagt genoemde SDE heffing in mijn geval per 1 januari 2014 dus al ruim 1% van de totale stroomprijs - een aandeel dat de komende jaren waarschijnlijk verder zal gaan stijgen.

BTW - afromen is lekker, zeker met verhoogd tarief
Als we alle "ex BTW" posten in mijn tarief overzicht voor Greenchoice optellen gaat de Staat der NEEderlanden daar ook nog eens de per 1 oktober 2012 naar 21% verhoogde BTW extra over afromen. En houden we een heftige belastingdruk EB + SDE + BTW over van maar liefst €ct 15,93 op een totale kWh prijs (NB: bij een "groene leverancier"...) van €ct 22,17: dat is maar liefst bijna 72% van de all-in stroomprijs! 53,5% van de kWh prijs bestaat uit energiebelasting ex BTW. En al ruim 17% bestaat in het onderhavige geval uit BTW die ook richting de bodemloze zakken van Dijsselbloem cs. zal vloeien - bij afname van stroom.

Dan weet u weer waar ik het over heb, als ik de energiemarkt in Nederland karakteriseer als de Unholy Alliance tussen de energie sector en de Staat der NEEderlanden...

Let ook bij het Greenchoice rekenvoorbeeld op, dat de all-in (ex vastrechten en teruggave EB) kWh prijs natuurlijk ook is gedaald t.o.v. de tweede helft van vorig jaar: minus 0,64%... T.o.v. de eerste jaarhelft van 2013 is die all-in stroomprijs zelfs 1 procent gedaald... "Heftige stroomprijs stijgingen" anyone??

Keerzijde - salderen loopt gevaar
Er is natuurlijk ook een - aanvankelijk positieve - keerzijde aan dit verhaal. Want Nederland "net metered" er op los, wij noemen het (nog steeds bizar slecht gereguleerd) zelf "achter" uw aansluiting (meter) zonnestroom "salderen" met uw verbruik. U mag (herstel: wettelijk verplicht, dus "moet" zelfs) netafname en netinvoeding tegen elkaar wegstrepen. Al gaat dat nog steeds (!!! na 9 en een half jaar artikel 31-c in de Elektriciteitswet !!!) af en toe goed fout, tot bij de grote energiebobo's aan toe (bericht "Retourstroom niet apart afrekenen" van Durk Geertsma in HDC media, 2 dec. 2013). En dat betekent dat u dus ook die immense belastingdruk gewoon op jaarbasis wegstreept met uw opwek.

Dáárom is momenteel in Nederland zonnestroom opwekken en salderen nog steeds (ondanks "price undertaking" tussen EC en Chinese module producenten) zeer lucratief, vanwege de enorme belastingdruk op elke kilowattuur. En is het niet verbazingwekkend dat in 2012 de residentiële "achter de meter" markt volgens berekeningen van CBS al een omvang had gekregen van 70 procent (grafiek). Dat kan beslist in 2013 nog verder zijn toegenomen (het grootste deel van de op 7 augustus 2013 overtekende nationale subsidie regeling voor particulieren is in 2013 geplaatst!). En dat is meteen ook de uitermate kwetsbare achilleshiel van de hele salderingsregeling. Henk Kamp (VVD) van Economische Zaken heeft immers in steeds explicietere bewoordingen laten weten dat salderen van zonnestroom bij kleinverbruikers wat hem betreft stapsgewijs zal worden verstikt en uiteindelijk richting het mortuarium afgevoerd "mag" gaan worden (zie o.a. bespiegelingen in mijn artikel over de aangenomen Eerste Kamer motie van Marijke Vos).

Wat ervoor in de plaats "mag" komen van onze Staatsdienaren is nog steeds in mistflarden gehuld, al zou het kunnen neerkomen op een "standaard belastingkorting", zoals nu voor de nog compleet experimentele (succes nog onbewezen), en strak in het pak genaaide postcoderoos regeling (Energieakkoord) is opgetuigd...

De enorme, volkomen irreële belastingdruk op de kWh prijs zal, als er geen structurele herbezinning bij het huidige of bij toekomstige kabinetten gaat komen, ongetwijfeld, ondanks alles, nog lang zo blijven ...

Bronnen:

Energie tarieven Vattenfall/NUON
Persoonlijk dossier Greenchoice

---

7 januari 2014: Jaaropbrengst Polder PV in 2013. Er is weer een kalenderjaar om, dus kan de balans weer worden opgemaakt bij de "opwek" en de verbruiks-cijfers bij Polder PV. In dit artikel eerst de "opwek" data van onze inmiddels al aardig "gedateerde" zonnestroom installatie.

Zoals we in het vorige bericht zagen, is er vrijwel evenveel globale instraling in Valkenburg in 2013 gemeten als in 2012. Heeft zich dat ook gespiegeld aan de opwek van zonnestroom bij Polder PV?

In totaal werd er in 2013 door het volledige systeem (hele jaar: 1,336 kWp) 1.178 kWh opgewekt*, een specifieke opbrengst van gemiddeld 881 kWh/kWp. Dat is vrijwel gelijk aan de totale opbrengst in het voorgaande jaar, wat dus synchroon loopt met de vrijwel identieke hoeveelheid globale instraling. Wel zijn er kleine "incidentjes" geweest, kort durende, tijdelijke omvormer haperingen, in beide jaren. Maar kennelijk hebben die weinig invloed gehad op het totaal resultaat. En mogen we met een gemiddelde specifieke opbrengst van genoemde 881 kWh/kWp voor een grotendeels als "antiek" te beschouwen PV-installatie (grootste deel 13 jaar of ouder) gerust van een "goed werkende installatie" spreken. Zoals de heren van Energiebau in voorjaar met hun professionele meetapparatuur ook al onafhankelijk hadden vastgesteld.

* Voor het bepalen van de einde-jaars meterstanden voor 2013 (toen we zoals gebruikelijk bivakkeerden in een tent) is gebruik gemaakt van de omvormer data van eind 30 december 2013 en die van begin 2 januari 2014, waarbij met een verdeelsleutel van de KNMI instralingsdata voor 31 dec. 2013 en 1 jan. 2014 een - relatief betrouwbare - interpolatie is gemaakt.

Sterker nog, er zijn ook subsystemen in onze installatie die een nog hogere specifieke opbrengst hebben getoond, zoals het volgende lijstje laat zien, startend met de 4 oudste modules (ruim 13 en een half jaar oud):

---

5 januari 2014: Instraling Valkenburg bij Polder PV tm. 2013. Op 28 augustus 2013 heb ik voor de eerste maal gedetailleerde grafieken gemaakt van de globale instraling gemeten op KNMI weerstation vliegveld Valkenburg, wat direct westelijk ligt van onze wijk, de Stevenshof in west Leiden. Inmiddels heb ik de volledige jaar reeks tot en met eind 2013 gedownload, en grafisch uitgewerkt. Daaruit blijkt dat de instraling in dat jaar vrijwel identiek is geweest (op jaarbasis), als in 2012. En dat 2013 het 5e jaar op rij is sinds 2009 dat de instraling boven het langjarige gemiddelde heeft gelegen sinds er metingen beschikbaar zijn (volledige jaarreeks vanaf 1988). Sterker nog: in het nieuwe millennium zijn er gemiddeld genomen al een opmerkelijk aantal meer zonuren per jaar geteld dan in de beschikbare reeks (vanaf 1952) in het vorige...

Instraling 2013: 1.080 kWh/m², marginaal hoger dan de 1.079 in 2012. Records in 1998 (laagst in jaarreeks), resp. in het zeer zonnige 2003 (hoogste). Het langjarige gemiddelde ligt op een niveau van 1.070 kWh/m², in Valkenburg.

Voor details, ook van de twee jaarhelften, zie de uitgebreide analyse hieronder gelinkt.

Ook heb ik me ditmaal op het aantal gemeten "zonuren" gestort, die ook in de KNMI deelrapportages zijn terug te vinden. En wel van een veel langere periode. Voor volledig bemeten kalenderjaren zelfs vanaf 1952. Twee grafieken zijn hierover toegevoegd aan de rapportage voor Valkenburg:

KLIK op plaatje voor uitvergroting

In bovenstaande grafiek de volledige time-line aan KNMI data van aantal zonuren per dag op meetstation vliegveld Valkenburg. Het langjarige dag gemiddelde bedraagt 4,5 uur. Met uiteraard veel hogere pieken in de lange zomer periode, en minder zonneuren in de winter periode. Er komen zelfs negatieve waarden van "-0,1 uur" voor, waarmee KNMI dagen bedoelt waarop minder dan 0,05 uur de zon (meetbaar) heeft geschenen. Vandaar dat de X-as in deze grafiek een stukje lager ligt dan op de nullijn. De "negatieve waarden" van -0,1 uur zijn zelfs op het origineel slecht te zien, maar ze zijn wel degelijk aanwezig, er werd 386 maal zo'n "-0,1 uur" geturfd in de KNMI data in de getoonde periode. Dat komt neer op zo'n 6,3 dagen per jaar dat die zeer lichtarme omstandigheden zijn opgetreden.

KLIK op plaatje voor uitvergroting

In deze laatste grafiek een synthese van het aantal zonuren per dag, geaccumueerd per kalenderjaar (gemiddelde in aparte kolom achteraan). Met daarbij een lineaire trendlijn (rood gestreept). En twee voortschrijdende gemiddelde curves. De laagst resp. de hoogst gemeten jaar waarden zijn in gekleurde cijfers weergegeven. In magenta het voortschrijdend gemiddelde van de laatste 5 (aaneengesloten) jaren inclusief het bekeken kalenderjaar. In paars idem voor de laatste 10 aaneengesloten jaren. Kristalhelder uit alle drie de curves blijkt: er worden gemiddeld genomen meer zonuren gemeten in de afgelopen jaren, met name in het afgelopen millennium. Dat is goed nieuws voor zonne-energie oogstende burgers en bedrijven. Maar het kan beslist ook een nog een slecht begrepen bijkomend effect zijn van de door IPCC beschreven klimaatveranderingen en almaar voortgaande CO2 emissies (Keeling curve). En dat blijft voor de wereld als geheel een slechte boodschap...

Verder lezen en kijken op de volgende web pagina (gegevens Polder PV volgen nog):

Historische instralingsgegevens Valkenburg ZH in vergelijking tot productiedata Polder PV

---

2 januari 2014: Duitsland november 2013: noch einmal doch viel PeeVau. Onze oosterburen blijven nog steeds verbazen. Terwijl na de verkiezingen, waaruit een "GroKo" ("Grosse Koalition") van CDU/CSU met SPD is gevormd de oorlog tussen de Energiewende voorstanders en afremmers voortduurt, blijven ze daar zonnepanelen installaties bouwen. Zoals al diverse malen eerder gesignaleerd, veel minder dan in voorgaande jaren, maar met blijvend respectabele hoeveelheden. De mogelijkheden zijn vooral voor de grote PV parken echter aan het aflopen (rentabiliteit tot vrijwel nihil zinkend, alleen in zeer gunstige settings nog financierbaar). Maar de totale marktvolumes liegen er nog steeds niet om.

Bij dezen een update van oktober en november 2013. De cijfers voor de laatste maand werden op de laatste dag van 2013 bekend gemaakt door Bundesnetzagentur.

Oktober 2013

---

1 januari 2014: Nieuwjaarswens numero twee - vier gratis adviezen aan de PV-sector. Ik moest tijdens het opstellen van het vorige berichtje even wachten op het overzetten van de op de i-pad gemaakte foto's tijdens ons inmiddels "traditionele" oudejaars-bivak, door mijn partner. Die heb ik inmiddels ontvangen, en een paar foto's geselecteerd voor een wat "persoonlijker" wens aan u. Met name aan de Nederlandse PV-sector.

Wij bivakkeren zoals al jaren gebruikelijk met oudjaar ergens in de bossen bij paalkampeer plekken of, sinds we lid zijn van de NTKC, soms op hun prachtige terreintjes. Ditmaal kozen we voor het NTKC terrein in Huizen, waar we twee jaar geleden ook al in het gezelschap van een stel Noord-Hollanders een memorabele jaarwisseling hadden gevierd. Omdat we verwachtten dat ze er de laatste oudejaars-nacht weer zouden zijn, had ik een kilo biologische cake gebakken (op "gesaldeerde zonnestroom"...). We sjouwden op oudejaars-dag o.a. dat heerlijke spul te voet mee van NS station Naarden-Bussum naar het prachtige, aan het Gooimeer gelegen kampeerterrein (o.a. via de vesting van Naarden, een leuke, aanbevolen tippel).

Helaas (?) troffen we ditmaal genoemde familie niet aan, dus we hadden het hele kampeerterrein voor onszelf. En we hebben daarbij de cake uiteraard goed laten smaken (evenals de biologische, vegetarische erwtensoep met nepworst)...

Uiteraard hebben we weer een kampvuur gemaakt in de enorme vuurkuil van het terrein. We werden de hele avond "getrakteerd" op enorme hoeveelheden knal- en siervuurwerk die werden afgestoken in zowel Huizen, als het aan de overkant van het Gooimeer liggende Almere (misschien weer een nieuw record, zeker tientallen miljoenen Euro's, crisis, what crisis?). De volgende dag, nieuwjaar, liepen we o.a. via de Nieuwe Bussummer Heide weer terug naar het station van Naarden-Bussum, om huiswaarts te keren in het nieuwe jaar 2014.

In onderstaande foto's nog wat gedachten die ik u mee wilde geven met het oog op de komende - spannende - jaren. Waar gaat het heen met zonnestroom in Nederland? Enkele gratis adviezen voor de Nederlandse PV-sector.

(1) "Hoe sluw uw zonnestroom plannen voor de komende tijd ook in elkaar zitten: neem - zeker in NEEderland - bij uw projecten altijd voldoende bescherming ("profilactives") mee voor als het allemaal niet loopt zoals u had gehoopt..."

Foto van onze prachtige bivakplek op de beukebladeren van NTKC camping Huizen tijdens de jaarwisseling 2013-2014. Gezien het bij tijd en wijlen twijfelachtige weer kwamen de meegenomen paraplu's goed van pas...

(2) "Bij grotere PV-projecten in Nederland is een hoog professioneel niveau essentieel, moeten de feiten staan als een huis, en dient continu rekening gehouden te worden met onbetrouwbare overheden en energiepartners met hun eigen agenda's (die lang niet altijd synchroon lopen met structurele bevordering van decentrale opwekking van energie). Bij dat alles moet de project-planner accuraat en nauwkeurig te werk gaan. Anders gaat het vroeg of laat mis..."

De webmaster van Polder PV bezig met het kloven van een stammetje ter verkrijging van stukjes aanmaak hout op een druilerige oudejaars-dag (let op detail rode cirkel, ik ben momenteel zoals gebruikelijk met tien vingers aan het typen)...

(3) "Daar waar een onoverkomelijk dik pakket aan bureaucratische ellende is gegroeid die progressieve groei van zonnestroom capaciteit uitbouw verstikt, dient de schop te worden gehanteerd om de verstikkende materie met wortel en tak uit te roeien..."

Bij de passage over de Nieuw Bussumer Heide kwamen we langs dit afgeplagde heide perceel: het gras heeft de heidegroei verstikt vanwege o.a. jarenlange eutrofiëring, hoge recreatie-druk, en veronachtzaamd beheer. Hier helpt geen gepolder met vijftig partijen tegen. Alleen grove ingrepen kunnen helpen de heide weer terug te krijgen: rücksichtslos afplaggen van de grasmat, en de heide weer braakliggend land gunnen om te kunnen herstellen...

(4) "Bij een gewenste structurele uitbouw van de PV-sector zal deze zelf mede de bouwstenen moeten aanleveren om het decentraal opwekken van zonnestroom als een vuurtje door het land te laten gaan. Dat vuur moet continu worden bewaakt, en regelmatig stevig worden opgerakeld. Anders is de sector geen knip voor de neus waard, en dooft het zonnestroom vuur..."

Nieuwjaarswens volgens mijn partner, gebaseerd op een prachtige foto die ze maakte van het kampvuur in oudejaars-nacht, op 31 december 2013.

Een goed nieuw jaar, aan iedereen!

---

1 januari 2014: Op naar alweer een "roerig" zonnestroom jaar. Als u er in het "heftige" jaar 2013 al aan begonnen was, weet waar u in bent gestapt met zonnepanelen. Ze houden de "gemoederen" in toenemende mate bezig. Je kon het afgelopen jaar geen krant openslaan, of er stonden wel berichten in die al dan niet direct over zonne-energie gingen. Die "silicium flaporen", zoals een goede collega uit het oosten des lands die apparaten wel eens plagend noemt zijn echter, ondanks alle "toestanden", zeer gewild. En daar kan geen commissaris de Gucht van de Europese Commissie ("price undertaking" officieel per 6 augustus), een van de diverse gefailleerde ondernemingen bij de productie of de afzet van die apparaten, geen hebzuchtige vastrecht woekeraar aan zowel de netbeheers-zijde, als bij een grote leverancier, geen ambtenaar bij Ministerie van Financiën, noch Henk Kamp van Economische Zaken ("salderen is niet eindig") ook maar een jota aan veranderen.

Ergo: we gaan weer een spannend jaar tegemoet. Hoe spannend, dat ligt aan vele actoren. Iedereen bemoeit zich, al dan niet met enige kennis van zaken, tegen de zonnepaneeltjes aan, in positieve zin en ook natuurlijk met een (zeer) negatieve insteek. En dat is mooi. Want zonnepanelen zijn dus eindelijk ook in Nederland "mainstream" geworden. En dat is een mooie springplank voor nog veel meer leuks - en af en toe wat minder leuks, such is life. Ik wens met name een ieder die met een positieve insteek zonne-energie sensu lato, en fotovoltaïsche opwekking van elektriciteit in het byzonder verder wil een hartstikke mooi 2014 toe. En natuurlijk een zeer goede productie van de sexy paneeltjes op het dak. Zowel voor de al vele tienduizenden gezinnen en in toenemende mate bedrijven die "het" al doen. Als voor de hopelijk ook in dit jaar vele nieuwkomers die hun zoektocht in PV-zaken voortvarend zelf ter hand gaan nemen. De fotonen blijven nog steeds gratis uit de lucht vallen, voor een ieder die ze wil opvangen. Veel plezier met uw eigen zonnestroom avontuur!

KLIK op plaatje voor uitvergroting

Op deze "nieuwjaarskaart" van linksboven naar rechtsonder achtereenvolgens (alle foto's door webmaster Polder PV genomen in 2013, tijdens diverse fietstochten):

---

NAAR INDEX PAGINA

^ TOP

---

21 december 2013: Polder PV op z'n Zweeds... Van de week werd ik gebeld door een Zweeds ingenieur. Hij was naar me doorgestuurd via Solar Magazine (dank aan Edwin van Gastel!). Kennelijk heeft zelfs Zweden, met al 52,4% aandeel van "hernieuwbare bronnen" in het bruto eindverbruik van energie (eerste EurObserv'ER data voor EU 2012, met dank aan Paul Cohn), grotendeels uit hydropower en uit de overvloed aan eigen biomassa (bossen), trek in nog meer. En schijnen ze bezig te zijn aan een ondersteunings-regime voor de toepassing van zonnestroom in dat grote, "in het hoge noorden" gelegen land. Natuurlijk, zonlicht valt zelfs tot in de poolstreken gratis uit de lucht, en alle echt hernieuwbare bronnen zijn meegenomen op het gebied van de verdere verduurzaming van je economie. Al in 2006 werd in Zweden de ambitie uitgesproken om de "eerste olievrije economie op deze aardbol" te gaan worden.

Er wordt nog wel fors gedelibereerd over die ondersteuning voor het omzetten van zonlicht in elektriciteit. Het kan een of andere vorm van tax incentive op de (maandelijkse?) nota worden van diegene die investeert in een eigen zonnestroom opwekkende installatie. Maar ook wordt aan een vorm van net metering gedacht. En dus gingen de gedachten van de journalisten van het Zweedse ingenieursblad Ingenjören uit richting het daar kennelijk ook "opgevallen" salderings-gedoe in dat kleine Nederland aan de Noordzee. En kwamen ze uiteindelijk bij mij terecht.

Uurtje rode oren
Ik heb een uur aan de telefoon gehangen met de goed Engels sprekende redacteur Sture Henckel. Daarna volgde een e-mail sessie met een door hem geschreven artikel, wat ik mocht checken op verkeerd begrepen stellingnames. En werd het stuk gisteren uiteindelijk, 20 december 2013, op de website van het ingenieurs-collectief gepubliceerd. Met als titel "Nettodebitering ses som ett hot". Vrij vertaald: "Netto verrekening gezien als 'hot'". In het artikel wordt Polder PV opgevoerd als "holländska mikroproducent". Leuk om dat ook eens in het Zweeds te zien passeren...

Het integrale artikel vindt u hier onder gelinkt. De Google vertaling (Zweeds > Engels) laat wat hilarische consequenties zien. Zo is onze klassieke Ferrarismeter opeens omgetoverd in een heuse "Ferrari meter" volgens die vertaling... Om verwarring te voorkomen, doe ik u hier ook een link naar een Word documentje toekomen met de door mij geaccoordeerde Engelse tekst op basis waarvan het Zweedse stuk door Henckel is aangepast en gepubliceerd.

Polder PV is erg benieuwd wat er uiteindelijk voor "incentive" voor zonnestroom in Zweden zal worden ingezet. En natuurlijk vooral ook: wat voor consequenties dat zal gaan hebben voor de capaciteitsuitbouw daar. Want volgens de laatste EurObserv'ER rapportage zou er in dat grote land (met zeeën van ruimte) nog maar 23,8 MWp aan PV-capaciteit staan, eind 2012 (NB: hoog aandeel off-grid, 31%!). Ruim 15 maal zo weinig dan in het kleine (doch dichtbevolkte) Nederland. Daar moet rap verandering in komen, mogelijkheden zat.

© EurObserv'ER, Photovoltaic barometer 2013, april '13 (download pagina)

(Cijfers kunnen achterhaald zijn, bijv. NL had eind 2012 al minstens 365 MWp, zie CBS update)

Maar ach: vijf jaar geleden had je linea recta richting Endegeest gestuurd als je had beweerd dat zonnestroom voor Scandinavische landen "een serieuze optie" zou gaan worden. Nu worden kennelijk zelfs in zo'n land met overvloedig aanwezige "hernieuwbare bronnen", toch de eerste stappen in die richting gezet. Denemarken was al aardig bezig. Nu Finland en Noorwegen nog...

Nagekomen
Ook niet vergeten, natuurlijk, dat Zweden een fors vermogen aan kernreactor capaciteit heeft staan (10 reactoren op drie lokaties, 9,5 GWe), wat in 2012 38,5% van de totale stroomproductie genereerde (hydropower: 48%). In de "golden years" werd zo'n 70 TWh/jaar aan kernsplijtstroom geproduceerd. Al is die hoeveelheid rap aan het afnemen... Zie de Wikipedia link.

http://www.ingenjoren.se/2013/12/nettodebitering-ses-som-ett-hot (artikel in het Zweeds)
Engelse tekst voor artikel geaccordeerd door Polder PV (Word doc)

---

20 december 2013: Forse output zonnestroom vermogen België vlak voor winter solstice. Als het mooi weer is buiten, met continu felle zon, gaan echte PV-fanaten regelmatig niet alleen de eigen monitoring instrumenten bekijken. Maar ook, steeds vaker onder anderen op Twitter gesignaleerd, de stapsgewijs geïntroduceerde "nationale" monitoring systemen. Althans, in landen die al een spectaculaire hoeveelheid PV-capaciteit hebben opgebouwd.

NEEderland hoort daar als vanouds niet bij, vrijwel niets aan de inmiddels al aardig gegroeide capaciteit (honderden MWp-en, in januari hoort u mijn ruwe prognose voor 2013) wordt immers centraal gemonitord. Van het beperkte volume bij CertiQ (eind nov.: 88 MWp) is voor een aanzienlijk deel slechts 1 meterstand in een jaar bekend, vrijwel nooit aan het begin van het kalenderjaar. Ons land is ook in dit opzicht in de prehistorie blijven steken. U mag zelfs wel vlijtig CBS cijfers overpennen wat "productie" per jaar betreft, maar dat zijn compleet uit de duim gezogen schattingen. We weten - op de noeste arbeid van Siderea.nl na, en de resultaten van enkele kleine test systeempjes (voorbeeld Accres) - uitzonderlijk weinig wat grote aantallen PV-systemen nou precies doen in eigen land. En dat is natuurlijk van de zotte.

Een eerste poging om meer info te krijgen uit portals waarin productie resultaten van grotendeels kleine particuliere installaties zijn opgenomen (met zeer diverse "monitoring" faciliteiten, vaak ook handmatig ingevoerd, met dus fragenswürdige betrouwbaarheid), door Stichting Monitoring Zonnestroom, werd qua methodiek - en dus ook uitkomsten - bekritiseerd door Polder PV (artikel 18 oktober 2013).

Een van de landen waar inmiddels een aardig portal is opgetuigd om de zonnestroom productie beter achter de vingers te krijgen is België, wat inmiddels bijna 3 Gigawatt (vermoedelijk: DC) vermogen heeft staan volgens een recent overzichtje van Apere (weinig veranderd t.o.v. 2012, de markt is in extremo "afgekoeld" vanwege diep er in hakkende politieke ingrepen). Hoogspannings-netbeheerder Elia heeft dat portal in het leven geroepen, en de data zijn daar uit op te vragen.

Leuke Twitter discussie
Gisteren (19e) en vandaag (20e) was het prachtig zonnig weer, ook in België, dus ik heb de resultaten van die twee dagen naast elkaar in grafiek gezet, mede naar aanleiding van een grappige discussie met Professor Belmans van KU Leuven, en tevens erevoorzitter van Elia (Twitter account). Ik had getwitterd dat Elia op 19 december, vlak voor het officiële begin van de winter ("winter solstice") om 13h15 600 MW AC vermogen uit zonnestroom installaties in België had gemeten. En dat dit een factor 1,4 maal het nominale (opgestelde) vermogen van de Doel 1 kernreactor (433 MWe) was. Belmans repliceerde dat dit verschijnsel "maar 10 minuten" heeft geduurd. Ik twitterde vervolgens "Those are 'historical' minutes. It will happen more frequently, longer, & sooner in time than many can imagine". Waarop een nogal bitse reactie volgde, "This is technically impossible, so please remain correct. I am totally in favour, but no incorrect information". Ik vroeg wat er dan "technologically impossible" zou zijn, waarop Belmans repliceerde "Continuous power from PV, so do not mix energy and power please".

^^^
KLIK op plaatje voor uitvergroting

Aangegeven de maximale kwartierwaarde van het AC vermogen van PV-installaties
in België op 19 december 2013, 2 dagen voor het officiële begin van de winter (600,4 MW).

Ik had echter helemaal niet gesuggereerd dat ik - kennelijk? - bedoeld zou hebben dat PV continu (in België) 600 MW AC vermogen zou kunnen produceren, en een beroemd twitteraar viel me daarin ook bij. Mijn suggestie in mijn "historical" Tweet was: soortgelijke pieken van 600 MWac "momentane" PV output zullen, zeker bij voortgaande uitbouw van (nieuwe) capaciteit ("géén technologische onmogelijkheid", gezien de condities in België eerder een "economisch verhaal"), (1) vaker voorkomen. De periodes dat zulke hoge output vermogens "continu" zullen optreden, zullen (2) langer dan "een moment" gaan duren (zelfs veel langer dan "enkele minuten"). En dergelijke "minuten" dat de gezamenlijke output 600 MWac zal bereiken (of zelfs zal overstijgen, zelfs in de winter), zullen (3) eerder gaan voorkomen dan menig mens voor mogelijk heeft gehouden. Zeker als er nog meer PV-capaciteit bij gaat komen in België.

Brussel weer groots uitgepakt
Om met dat laatste te beginnen: net is er in Brussel een afronding gekomen van maar liefst 5 grote projecten door de Vlaamse projectontwikkelaar Orka (het vroegere Invictus, beroemd geworden door Katoen Natie 40 MW project). Ze hebben alweer 6,3 MWp aan industriële daken gevuld, de grootste, Canal Logistics 3,5 MWp in het havengebied, waarbij lease constructies met diverse grote partijen zijn opgetuigd. Interessant bij die mega operatie is dat naast Martifer Solar (Portugal) ook een dochter van het diep in de fossielen zittende Franse GDF Suez, Cofely Solar Technics, is betrokken bij de bouw. En dat "onze" donkergroene en sociale Triodos Bank als hoofd kapitaalverstrekker de kar heeft getrokken op financieel gebied.

In ieder geval in korte tijd weer de nodige megawatten erbij. Die ook verder mee zullen "helpen" de optredende "winterse pieken" in de Belgische zonnestroom productie vaker boven 600 MWac "momentaan vermogen" te krijgen, de veroorzaakte pieken nog hoger zullen maken, en "merkbare hoge productiepieken" vaker zullen doen laten voorkomen.

Grafiek tells it all
Vandaag, de 20e was het nog veel zonniger weer, en konden mijn suggesties direct worden "verzilverd" in de vorm van onderstaande grafiek die ik van de downloadbare Excel data heb kunnen maken.

^^^
KLIK op plaatje voor uitvergroting

In deze grafiek, gemaakt van de Excel data van Elia, links 19 december 2013, en rechts 20 december, beiden zonnige dagen. Er worden door mij drie curves getoond. (a) de "Intraday forecast" (MW) door Elia, in donker rood. (b) de feitelijk "gemeten" curve, "Corrected Upscaled Measurement" (die feitelijk de ook in de Excel file gepresenteerde "Real-time Upscaled Measurement" vervangt, in donker blauw. Tevens heb ik van die "corrected" data een getal berekend, wat de gemiddelde waarde van de laatste vier kwartierwaarden weergeeft in MWac. Deze laatste curve, die een meer "continu" beeld geeft dan de in een kwartier weergegeven "gemiddelde gemeten waarde", heb ik in donker groen getoond.

Direct is al duidelijk, dat de "gemeten" waarden (gecorrigeerd, blauw), fors afwijken, en midden op de dag op een veel hoger niveau liggen, dan de voorspelde waarde in donker rood. Op 19 december was de voorspelde "top" midden op de dag ook veel breder dan wat uiteindelijk werd gemeten (en waarvan de top op een veel hoger niveau kwam te liggen). De "fout" op de 20e is een stuk lager, maar ook daar is het uiteindelijk gemeten vermogen op z'n top een stuk hoger dan voorspeld.

Gemiddelde laatste 4 kwartier waarden
Een (nog) realistischer beeld van de "langdurigheid" van de actueel optredende vermogens geeft de groene curve weer. Die het gemiddelde van de 4 laatste opgegeven kwartierwaarden op het weergegeven tijdstip verbeeld. U ziet slechts een vrij geringe vermindering van de "gemiddelde top" van die curves. En natuurlijk een kleine verschuiving naar rechts, omdat het naast de "actuele kwartierwaarde" ook de waarden van drie kwartieren ervoor bevat (nogmaals: gemiddelde van die 4 getallen).

De "actuele kwartierwaarde" (blauw) voor 19 december bevatte "op zijn top" genoemde (ruim) 600 MWac (het is dus ook niet 10 minuten, zoals gesuggereerd, tenzij Elia zelf gedetailleerdere data heeft die niet worden vrijgegeven). Het "gemiddelde van vier aaneengesloten kwartieren" had z'n top om half twee 's middags, met een nog steeds respectabel volume van (uurgemiddeld) 587 MWac.

20 december top
Gaan we echter naar de data voor 20 december 2013 kijken, dichter bij "winter solstice", is het beeld nog een stuk positiever dan op de voorgaande dag. Om het niveau aan te geven hoe ver de "gemiddelde uurwaarde" in groen boven de 600 MWac is uitgekomen, heb ik de grijze rechthoek weergegeven. Daaruit blijkt dat gedurende lange tijd, tussen 11h45 en 14h30 op die late december dag, dus 2 uur en drie kwartier lang (horizontale dubbele pijl), de berekende "uurwaarden" (ver) boven 600 MWac hebben gelegen (vertikale dubbele pijl). En daarmee wordt al binnen een dag mijn voorspelling aangetoond...

De maximale gemeten (gecorrigeerde) kwartierwaarde was op 20 december zelfs al op ruim 851 MWac, 42% boven het top niveau van de 19e. De "gemiddelde waarde van de laatste vier kwartieren" kwam op de 20e uit op een niveau van 841 MWac. 43% hoger dan de top op de voorgaande dag.

We kunnen uit de Excel file ook berekenen wat het "specifieke vermogen" voor hoge waarden heeft laten zien. Was dat op 19 december 2013 nog maximaal 24% gemeten AC vermogen uit de gemonitorde opgestelde STC capaciteit (2.502 MW), ruim 600 MWac, kwartierwaarde 13h15. Op 20 december 2013 werd zelfs ruim 34% gehaald, 851 MWac in kwartierwaarde 12h45.

^^^
KLIK op plaatje voor uitvergroting

Stukje uit de gedownloade en aangepaste spreadsheet van Elia, deel van 20 december 2013. Met vetgedrukt de maximale waarden voor de door Elia gemeten gecorrigeerde AC vermogens (rood), de door mij berekende gemiddeldes van de laatste vier kwartierwaarden (groen), en het maximale "specifieke vermogen" bij de gemeten kwartierwaardes (laatste kolom, vetgedrukt rood percentage). Dat laatste is de verhouding tussen het maximale gemeten vermogen (kwartierwaarde) t.o.v. de door Elia bemeten "opgestelde capaciteit" in de op één na laatste kolom (2.501,53 MW). In de kwartierwaarde getoond onder 12h45 werd een AC vermogen gemeten wat op 34 procent van het opgestelde nominale DC vermogen lag. Spectaculair, voor een dag zo dicht bij de start van de winter, met de zon overdag zo'n beetje op het laagste punt aan de hemelkoepel staand.

De donkergrijze band in de spreadsheet geeft het traject weer waarin het gemiddelde van de laatste vier (aaneengesloten) kwartierwaarden van de gemeten vermogens, kolom met groene cijfers, (ver) boven de 600 MWac lag. Dit geschiedde in een continu traject tussen 11h45 en 14h30, 2 uur en drie kwartier lang. Op 20 december 2013.

Hoe meer vermogen er bijgebouwd wordt in België, des te vaker zullen dit soort "extremen", zelfs tot midden in de winter, gaan voorkomen, afhankelijk van hoe hoog je de "lat" legt om de piketpaal "extreem" te definiëren. Die "extremen" zullen sowieso langer gaan duren, omdat de curves bij mooie dagen een "breder" gedeelte boven de door een ieder vast te stellen "grenswaarde" zullen laten zien. De "extremen" zullen dus bij voortgaande groei steeds meer impact gaan krijgen. En de overshoot van genoemde (in dit artikel natuurlijk volstrekt willekeurig bepaalde) "600 MWac" zal vaker, en eerder gaan voorkomen, dan velen (nog steeds) denken. Ik heb het nog zo gezegd...

Solar-Power Forecasting for Belgium (monitoring portal AC vermogen output PV in België)

Vermogen output record Belgische PV-installaties alweer verbroken >> 2,1 GW (artikel PPV 21 april 2013)

---

17 december 2013: Henk Kamp teruggefloten m.b.t. "interpretatie" geen energiebelasting vrijstelling PV "vreemd dak". Incl. toevoegingen, onderaan.

Er vloeide weer wat water door de grote rivieren toen onze minister van Economische Zaken zijn "eigen interpretatie" gaf aan de nogal crypisch geformuleerde "Wet belastingen op milieugrondslag" (Wbm). Volgens "zijn" interpretatie, of zoals sommige kringen (m.i. terecht) beweren, op "aangeven van derden", zouden zonnestroom genererende projecten met bijvoorbeeld zonnepanelen op "vreemde daken" (zogenaamde "achter de meter" invoedende projecten) géén beroep meer mogen doen op vrijstelling van energiebelasting. Sterker nog: er zou zelfs "met terugwerkende kracht" ingegrepen kunnen worden door de Belastingdienst als deze "verfrissend nieuwe - en rampzalige" mis-interpretatie als "normaal" (lees: "volgens de letter van de Wet") zou worden beschouwd.

Het beruchte Wbm artikel
De insteek van Kamp was, dat veel van genoemde projecten zogenaamd "voor eigen rekening en risico" van de investeerder (van de PV-installaties) zouden zijn. En dat "dus" artikel 50, vijfde lid, onderdeel a van de Wbm "niet van toepassing zou mogen worden verklaard". En er dus (opeens) energiebelasting over de verkochte hoeveelheden elektriciteit in het pand betaald zou moeten worden. Voor diegene die de verschrikkelijke dubbelzinnige kronkels in het gehele, 6 "leden" tellende artikel 50 in Hoofdstuk VI tot zich heeft genomen, en er na de nodige interne worstelpartijen nog steeds - zeer begrijpelijk - niet uit is wat er in hemelsnaam met al die innerlijke tegenspraken en uitzonderingen wordt bedoeld, zal na het innemen van enkele valium pillen er waarschijnlijk achter komen dat dit soort constructies alleen maar worden opgesteld om ambtelijke verwarring te zaaien. Terwijl ze feitelijk "helderheid" zouden dienen te geven, en het karakter van klinkklare "directieven" zouden moeten hebben (waar heb je anders "wetten" voor?)... Waar door Kamp nu dus kennelijk maximaal misbruik van werd gemaakt, om zelfs bestaande (en beslist alle nieuwe) PV-projecten een economisch verantwoorde business-case te ontnemen.

Kansloos
De gevolgen van dit alles lieten zich raden: Jan Willem Zwang van Greenspread, die juist al diverse (reeds volledig gefinancierde) projecten had lopen die van die energiebelasting vrijstelling gebruik maakten, explodeerde en schreef het fraaiste vlammende stuk van de laatste maanden op het elektronische papier over deze (in andere landen in andere vormen ook wel gehanteerde) "met terugwerkende kracht op bestaande projecten ingrijpende" nonsens. Ik raad u met klem aan zijn stuk "Kansloos", van 18 november 2013, met aandacht te lezen. Ik kan me zijn brandende woede heel erg goed voorstellen. Zwang deed er ook nog een gratis stemadvies bij...

Salami tactiek bij salderen zonnestroom
Die "interpretatie" van een belastingwet artikel door de vlijtig door pennende beleidsambtenaren van Economische Zaken, kwam natuurlijk niet helemaal uit de lucht vallen, want salderen begint steeds meer "pijn" te doen in Den Haag. Waar ik al tijdens The Solar Future in Haarlem (mei 2012) op heb gewezen (dia 14), en wat een prikkelende reactie van Neer'lands bekendste zonneprof ontlokte. In de zaal destijds (niet op video): "dit gaat op termijn fout, salderen heeft geen eeuwige waarde"...

Nadat Min. EZ Henk Kamp al in de energie overleg kamerbrief van 20 juni 2013 de eerste stukken van het brosse fundament van het "salderingspakhuis" had weg geslagen (Begin van slachtpartij? "Salderen moet op de helling"!), is de stormloop op de klassieke "net metering" business-case voor zonnestroom in Nederland door hem voortvarend ter hand genomen. Mij is al vele jaren geleden door een insider in de energiesector verzekerd, dat bij dat soort processen de klassieke "salami-tactiek" wordt ingezet door de unholy-alliance Staat / energiesector. En dat betekent: stukje bij beetje giftige elementen toevoegen aan de "regelgeving". Die, als ze niet worden weggenomen door het parlement, vervolgens als bouwstenen functioneren voor "aggressievere" ingrepen. M.a.w., met beleid, stukje voor stukje, bouwen aan destructie van voor zowel de Staat als de energiesector "bedreigende" ontwikkelingen. Salderen is, bij nieuwbouw van een paar honderd tot mogelijk zelfs honderden megawattpieken "salderings-plichtige" zonnestroom capaciteit beslist voor rechtlijnig denkende betonkoppen zoals bij EZ en Min. Fin. een erg "bedreigende" ontwikkeling. Want normaal gesproken roomt de Staat (bijna) 70% af van elke verkochte kilowattuur, bij kleinverbruikers (minimaal 70% van totaal geaccumuleerde PV capaciteit in 2012). En de energieleverancier de rest. Die zitten echt niet te wachten op een exploderende populatie nieuwe zonnestroom saldeerders. Wat voor huichelachtige gedachten ze daar ook regelmatig over ventileren... Vandaar dan ook dat nu al het jaar 2017 als een berucht jaar wordt genoemd waarbij het "klassieke salderen" door Kamp en de zijnen met rouwlinten stapsgewijs ten grave zal worden gedragen. Als de dingen gaan zoals zijn beleidsambtenaren en hun "aangevers" dat graag willen zien (artikel Energiebusiness.nl).

Steeds explicietere bewoordingen "voor de meter" projecten
De bewoordingen waarin Kamp zich uitte werden, de salami-tactiek indachtig, ook voor PV-projecten "op vreemde daken" in steeds explicietere formuleringen gesteld, wat bijvoorbeeld in de Memorie van toelichting bij de zoveelste wetswijzigingen van de Elektriciteits-, Gas- en Warmtewet, de volgende "culminatie" vond (rapportage 31 oktober 2013):

Citaat uit: 33 493 Wijziging van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet en de Warmtewet en de Warmtewet (wijzigingen samenhangend met het energierapport 2011) C Memorie van antwoord. Kamerstuk te vinden onder deze link, van 31 oktober 2013. De meest expliciete passages heb ik rood omkaderd.

Deze "stellingname", wat gewoon als een "hoogst ongelukkige" (doch zeer doelbewuste (mis-)interpretatie van een minister kan worden beschouwd, is sindsdien hardnekkig volgehouden.

Mogelijke gevolgen dramatisch voor PV-sector
De gevolgen van het volhouden van die mis-interpretatie zijn enorm. Joos de Valk van Pluk de Zon heeft uitgezocht wat de consequenties van die gedachtenlijn zouden zijn. En heeft een inventarisatie gemaakt van de bestaande projecten die bedreigd worden (energiebelasting vrijstelling die mogelijk zelfs met terugwerkende kracht kan komen te vervallen, in ieder geval vanaf 2014 geen vrijstelling meer). En van op stapel staande projecten die met vergelijkbare bedreigingen worden geconfronteerd. Dat is niet mals. In deze zeer voorlopige inventarisatie (geanonimiseerde lijst opgevraagd bij de heer de Valk) vallen sowieso al 118 gereed gekomen/bestaande projecten met een totaal vermogen van ruim 4,8 MWp (1,3% van geaccumuleerd volume eind 2012). 37 projecten met een vermogen van ruim 2,2 MWp in uitvoering. En maar liefst 581 geplande projecten met een vermogen van zelfs ruim 42 MWp! Dit gaat bij elkaar genomen beslist niet om kattenpis, maar om substantiële volumes, die geconfronteerd zouden worden met het "in rekening moeten (gaan) brengen van energiebelasting" aan de betreffende gebouw eigenaren door de initiatiefnemers van de zonnestroom projecten. Waardoor het complete verdienmodel voor beide partijen in duigen zou gaan vallen.

^^^
Screendump van stukje van het begin van de 2 pagina's tellende voorlopige inventarisatie van door Henk Kamp met energiebelasting verplichting bedreigde PV-projecten die (1) al zijn gerealiseerd, (2) die al worden uitgevoerd, of (3) die al lang in de planning zijn. De lijst telt in totaal op tot ruim 49 MWp aan PV-capaciteit, verdeeld over 736 projecten (gemiddeld 67 kWp/project). De opsteller geeft daarbij aan dat het overzicht nog lang niet volledig is.

Bron: Joost de Valk van Pluk de Zon, waarvoor hartelijke dank.

Motie Vos cs.
De houding van zowel Kamp als zijn conculega's bij het Ministerie van Financiën was zelfs zo stijfkoppig, dat, toen het stadium "Eerste Kamer" eenmaal werd bereikt, een gealarmeerde senator genaamd Marijke Vos namens GroenLinks een motie indiende met de volgende strekking. Waarbij expliciet "handhaven van de huidige praktijk, en niet allerlei beperkende versierselen in die bestaande praktijk inbrengen" wordt voorgesteld. Die motie was mede ondertekend door de Eerste Kamer senatoren Koning (PvdA), Strik en Thissen (GL), en Vlietstra (PvdA):

Eerste Kamerstuk 33493 F

Vandaag werd er over deze motie gestemd. Ongeveer rond 14h11 konden we live zien dat deze motie met grote meerderheid werd aangenomen, waarbij alleen de senatoren van de VVD en die van PVV hebben tegen gestemd. In de Eerste Kamer heeft de VVD 16 leden (inclusief voorzitter Broekers-Knol), en de PVV 10. In totaal zijn er 75 leden. Het aannemen van de motie (in casu het gezichtsverlies voor Henk Kamp) werd iets later ook formeel gerapporteerd op de site van de Eerste Kamer:

^^^
KLIK op plaatje voor uitvergroting

Het aannemen van deze motie doet Henk Kamp beslist tijdelijk in het stof bijten, ook al hoeft hij met de op deze dag ook als "hamerstuk" aangenomen Wet die zijn stroom vretende industriële vrienden extreme transportkosten vrijstellingen garandeert niet hele erge hoofdpijn te hebben. De kosten van die schandalige "nood"-operatie gaan uiteraard op u en mij verhaald worden, waardoor de door de ACM "beloofde" 2,1 miljard Euro "transportkosten voordeel" [vastrechten] in de komende drie jaar mogelijk binnen no-time als sneeuw voor de zon zullen zijn verdwenen. Tenzij de Europese Commissie op dat ranzige dossier ingrijpt, en dat dreigen ze jegens de oosterburen daadwerkelijk te (kunnen) gaan doen, gezien het in maart 2013 gestarte onderzoek...

Niet te vroeg juichen...
Zoals collega Henri Bontenbal al duidelijk heeft gesteld: de beleidsambtenaren hebben uiteraard meer geschut en mogelijkheden tot hun beschikking om toch hun zin te krijgen in deze zoveelste salami-tactiek "operatie". Zo heeft Henk Kamp's VVD collega Weekers bij Ministerie van Financiën (ondertekenaar van begeleidende kamerbrief) al zeer expliciet gesuggeerd dat hij de motie van Vos cs. "niet gaat uitvoeren". Zie het door mij weergegeven rode kader in het onderstaande fragment van de "Nota nav Verslag Belastingplan 2014", van 12 december 2013 (pagina 13). Waarschijnlijk doelbewust door de betreffende ambtenaren geschaard onder het politiek manipulatieve hoofdje "Begunstiging lokaal duurzaam opgewekte energie":

^^^
KLIK op plaatje voor uitvergroting

Daarvoor geeft hij trouwens een onzinnige kul reden, namelijk dat het bedoelde wetsartikel de uitsluitingsgrond (vrijstelling energiebelasting voor PV-projecten op vreemd dak achter de meter) "uitdrukkelijk" zou beperken tot elektriciteit "die door de verbruiker zelf zou worden opgewekt" (hij stelt zelfs "niet anders kan worden opgevat dan..."). Dat is maar helemaal de vraag, ook al gezien de "beschuldigende" formulering dat genoemde motie "innerlijk tegenstrijdig" zou zijn. Het gewraakte artikel zelf is namelijk zo complex, en "innerlijk tegenstrijdig" geformuleerd, en zo volstrekt NIET "expliciet" wat de tot in detail weer te geven bedoelingen betreft, dat elke idioot er zijn/haar eigen uitleg aan kan geven. Een "makke" van zoveel wetgeving in ons land, door diverse rechtsgeleerden in Nederland gesignaleerd. En dat kan nooit de "bedoeling" van een Wetsartikel zijn, dat het voor "meer dan een uitleg" vatbaar zou zijn. Dat artikel is, gezien de compleet tegenstrijdige uitleg ervan, dus gewoon "puin". En wordt nu een struikelblok voor interpretaties. Weekers suggereert dat voor de uitvoering van de motie Vos "een wetswijziging nodig zou zijn". Dat is maar de vraag. Want de motie is vandaag gewoon met meerderheid door de Eerste Kamer aangenomen. En de bedoeling van die motie is kristalhelder: géén "uitsluiting" van projecten zoals die nu worden bedreigd vanwege Henk Kamp's oneigenlijke interpretatie.

Ik ben derhalve zeer benieuwd welke kanonnen hetzij Weekers, hetzij Kamp nog in stelling gaan brengen om deze aangenomen motie in de Eerste Kamer, mogelijk met wat grover geweld dan bij de tot nog toe gehanteerde "salami tactiek", tot zwijgen te gaan brengen.

Voorlopig is het in ieder geval feest bij de betreffende partijen, en gaat bij Greenspread cs. de champagne waarschijnlijk op tafel...

https://twitter.com/JanWillemZwang/status/412934286942408704

Stenogram vergadering Eerste Kamer op 17 december 2013 (gepubl. 18 dec. 2013, NB: "niet voor citaten en niet voor correcties. Aan deze tekst kan geen enkel recht ontleend worden." !)

Eerste Kamer fluit Kamp terug: ontzorgmodel houdt vrijstelling energiebelasting (17 december 2013: samenvatting en analyse door David Duijnmayer van Energeia)

http://www.eerstekamer.nl/nieuws/20131217/behandeling_belastingplan_2014_c_a (17 december 2013: motie Vos cs. aangenomen)

http://www.eerstekamer.nl/motie/motie_vos_groenlinks_c_s_inzake (10 december 2013: motie Vos cs. om "uitleg" artikel 50, vijfde lid, onderdeel a van de Wbm niet op te tuigen met eigenzinnige interpretaties, en de status quo te handhaven - PV-installaties op vreemd dak met kWh verkoop als business-case dus energiebelasting-vrij / handhaven)

Brief "Blokkering kansrijk 'ontzorgmodel' duurzame energie", van Joost de Valk van Pluk de Zon, aan de voorzitter van de commissie Economische Zaken van de Eerste Kamer (21 november 2013)

Wet belastingen op milieugrondslag

Artikelen Energiebusiness.nl over deze typisch 'ollandsche poldermaterie:

BREKEND: Vrijstelling energiebelasting voor gebruikers ‘ontzorgmodel zonnestroom’ (17 dec. 2013)
Honderden zonne-energieprojecten in gevaar (16 dec. 2013)
Kamp houdt vast aan interpretatie ontzorgmodel (10 dec. 2013)
Natuur & Milieu vraagt Kamp om consistent beleid zonnestroom (3 dec. 2013)
Saldering na 2017 hoogst onzeker (update) (12 nov. 2013)

---

Nagekomen (17/18 december 2013)
(1) Uiteraard ging Henri Bontenbal ook op zijn typisch diepgravende manier in op de materie, en publiceerde hij zijn eigen stuk niet lang nadat ik mijn artikel had geplaatst:

Voor risico en rekening? (17 dec. 2013, Henri Bontenbal op zijn best)

(2) Henk Kamp, die met het Ministerie van Financiën foetert over de (mogelijke implicaties van de) nu aangenomen motie Vos, deed eerder ronduit opmerkelijke uitspraken over "het eigendom" van PV-installaties met betrekking tot het al dan niet in rekening brengen van energiebelasting (op het spoor gebracht door deze tweet van Bontenbal). Hij deed dat n.a.v. kritische vragen van D66 parlementslid Stientje van Veldhoven. Ik ben benieuwd hoe kronkelig zijn beleidsambtenaren zijn "gedachten" gaan vertolken bij eventuele aanvallen op die motie, want nu moeten ze hun pen in wel zeer bloemrijk vergif dopen om dit nog recht te gaan breien:

Blauwe en rode markeringen van de hand van Polder PV. Tekst genoteerd in het door de vaste Tweede Kamercommissie van Economische Zaken "bijgaand geredigeerd woordelijk verslag" van een vergadering op 3 juni 2013, vastgesteld op 5 juni 2013. Kamerstuk 33 493 - 25, zie Officiële Bekendmakingen publicatie. De hier boven getoonde passage vindt u op pagina 36 van de downloadbare pdf file. De vragen van mevrouw van Veldhoven m.b.t. dit specifieke onderdeel vindt u op pagina 22 van hetzelfde document.

(3) Henk Kamp had het in een eerder overleg ook al over dat kennelijk nogal prikkelende en jeukende thema "voor risico en rekening". Dat geschiedde in een debat over de door weinig lieden begrepen vage thematiek rond de "directe lijn". Ook daar werd er al vroeg "op los geïnterpreteerd", en wel op de volgende wijze (rood markering van mijn hand):

Draaien en krompraten met de tong, zo lijkt het, in dit supervage schimmenspel tussen "directe lijn", "energiebelasting", "eigendomsverhoudingen", "aangifteplicht", en wat al niet meer. Of Kamp het zelf goed heeft begrepen blijft de vraag, dit kan natuurlijk nooit "zuivere koffie" zijn. Verslag van 22 maart 2013, Kamerstuk 33 493 - Nr. 6, zie Officiële Bekendmakingen publicatie.

(4) Wij Krijgen Kippen (Amsterdam Zuid) vatte het resultaat van het "ontzorgmodel" cq. #motieVos samen, en citeerde o.a. ook het hierboven weergegeven artikel van Polder PV:

Motie Vos aangenomen: Groen licht voor ruim 600 zonneprojecten! (17 dec. 2013)

Wordt vast nog wel vervolgd, maar zeker met punt (2) in gedachten gaat Henk Kamp het nogal moeilijk krijgen als hij en zijn beleidsambtenaren de frontale aanval op de aangenomen motie van Vos cs. in de Eerste Kamer willen gaan inzetten...

---

13 december 2013: Systeem check installatie Polder PV door Energiebau - verslaggeving. Veel te laat, maar dan toch eindelijk gekomen, is inmiddels de rapportage over de in het voorjaar van 2013 door Energiebau verrichte metingen bij Polder PV nu eindelijk gereed. Door allerlei toestanden, de enorme dynamiek op de Nederlandse PV markt, voortdurende "verplichtingen", en chronisch tijdgebrek, was het er niet eerder van gekomen.

"Gelukkig" prikkelde Energiebau met hun eigen recente samenvatting de webmaster van Polder PV voldoende, om er nu echt serieus aandacht aan te besteden.

Het resultaat - inclusief de meetsessie bij collega Kempers in Volendam - kunt u nalezen via onderstaande link. Energiebau: grote dank voor een geslaagd meet project!:

Energiebau meet sessie PV installaties Polder PV (Leiden) en Kempers (Volendam)

---

10 december 2013: Verslag bezoek Prodrive / Mastervolt NL productie Soladin WEB in Son en Breugel. De webmaster van Polder PV was door de bekende Amsterdamse omvormer producent Mastervolt uitgenodigd om te komen "buurten" bij Prodrive, op 28 november, ten noorden van Eindhoven. De geweldige productie lokatie voor hun nieuwste serie Soladin WEB omvormers in Son en Breugel, waar ik vlak voor onze vakantie nog aandacht aan heb besteed.

Het was een memorabel bezoek, in een fantastische, moderne fabriek, waar ik beslist niet de enige persoon was die zijn/haar ogen uitkeek over de state of the art productie van een moderne lijn omvormers voor kleinere PV-installaties.

^^^
KLIK op foto voor uitvergroting.
(Bijna) volautomatische productie van de prints voor de Mastervolt Soladin WEB omvormers.

Dat vroeg natuurlijk om een iets serieuze beschouwing dan een simpel kattebelletje. Die is inmiddels afgerond, tussen alle andere lopende zaken door (o.a. drie interviews vandaag...).

Vandaar verwijs ik u dan ook naar:

Mastervolt Soladin WEB in productie bij Prodrive Son en Breugel (NB)

---

6 december 2013: CertiQ data worden steeds gekker: "1 PV-installatie toegevoegd" november 2013. Na de "negatieve groeicijfers" in het maandrapport van augustus 2013, hebben we weer een leuk fenomeen te pakken bij het laatste maandrapport van CertiQ, dat van november dit jaar. In vergelijking met de "stand" in het voorlaatste rapport is er namelijk maar 1 (lees: één) "PV-installatie" toegevoegd. Waarbij het totale aantal in de CertiQ boeken geregistreerde, gecertificeerde PV-systemen (beter: "productie installaties", of "participanten garanties van oorsprong") een hoogst bescheiden niveau heeft bereikt van 11.088 "stuks". Met een geaccumuleerd gecertificeerd vermogen van 88,241 MWp. En dus een systeemgemiddelde van bijna 8 kWp per installatie (way beyond het haalbare systeem op een gemiddeld, krap, vaak met een dakkapel bezet residentieel dak).

^^^
Bergafwaarts met "netto aantal nieuwe PV-installaties per maand" bij CertiQ

Het opgestelde vermogen bij die gecertificeerde installaties ligt 1,149 MWp (!) boven dat in het vorige maandrapport. Moeten we er nu "dus" van uitgaan dat er "1 PV-installatie is toegevoegd met een vermogen van 1.149 kWp"? Dat lijkt een verleidelijke gevolgtrekking, maar kan gezien de historie heel anders worden uitgelegd. Ik ken sowieso geen recent project van die grootte in Nederland (goed voor zo'n 4.600 moderne modules met een opperlakte van dik 7.500 vierkante meter). En op een vraag aan mijn >1.100 volgers op Twitter bleef het op dat punt dan ook ijzingwekkend stil.

Een historische verklaring is het feit dat de CertiQ databank zowel oude MEP installaties als nieuwe SDE systemen bevat. En de MEP regeling ging in juni 2003 van start, met (vanaf 1 jan. 2005 maximaal haalbare) 9,7 Eurocent/kWh voor tien jaar lang voor PV-installaties als bonus. Die installaties (met de laagste tarieven tm. medio 2004) begonnen op zijn vroegst officieel sinds de zomer van dit jaar "uit die regeling te vallen". En zullen dus hun - mogelijk nog steeds "betaalde" inschrijving - daar waarschijnlijk gaan opgeven en deze annuleren.

Met andere woorden, een mogelijke verklaring voor die opmerkelijke toename van slechts 1 installatie cq. 1.149 kWp in de november rapportage van CertiQ kan best worden gegeven met deze, qua impact nogal van elkaar verschillende, 3 volstrekt fictieve voorbeeld berekeningen:

• (1) SDE bijschrijvingen nov. 50 installaties met vermogen van 2.000 kWp (gem. 40 kWp/inst.)
• MEP uitschrijvingen in die periode 49 inst. met vermogen van 851 kWp (gem. 17,4 kWp/inst.)
• Netto effect: 1 "nieuwe installatie" in november, netto bijgeschreven vermogen 1,149 MWp.
  

• (2) SDE bijschrijvingen nov. 20 installaties met vermogen van 1.500 kWp (gem. 75 kWp/inst.)
• MEP uitschrijvingen in die periode 19 inst. met vermogen van 351 kWp (gem. 18,5 kWp/inst.)
• Verschil/netto effect: als boven.
  
  
• (3) SDE bijschrijvingen nov. 1 installatie met vermogen van 1.149 kWp
• Géén MEP uitschrijvingen in die periode
• Verschil/netto effect: als boven.
  
  

• Partijen die met EC hebben samengewerkt betalen een gemiddelde heffing van 47,7% (meerderheid van de exporteurs).
• Partijen die geen gehoor hebben gegeven dan wel niet hebben "samengewerkt" met EC krijgen een heffing van 67,9% voor de kiezen. Geschat: minder dan 20% van Chinese export volume.
• Deze heffingen bestaan uit een "anti-dumping" en een "anti-subsidie" component, en wel als volgt:
• Met EC meewerkende bedrijven betalen tussen de 27,3% en 64,9% voor de "anti-dumping duty", niet meewerkende firma's voor dezelfde heffings-grondslag 53,4%.
• Voor de "anti-subsidy duty" heffing geldt: tussen de 0% (Delsolar, die echter de hoogste "anti-dump heffing" voor de kiezen krijgt) en 3,5-11,5% voor de met EC meewerkende bedrijven, resp. 11,5% voor de niet meewerkende firma's.