Deutschland über alles...

PV Marktanalyse 2005

Introductie
Omvang onderzoek
Vertaling PHOTON artikel
Geplaatst zonnestroom vermogen 2005
Extrapolatie
Verwachting 2006
Bayern über Deutschland
NUON kan cijfers nog niet vinden?
Links

BRD PV-marktanalyses
2012 2011 2010-II 2010-I 2009 2008 2007 def. 2007 cf. BSW 2006 2005

Introductie

Het is al lang bij velen (behalve wellicht de Hollandse Regenten) bekend dat Duitsland een werkelijk verbijsterende groei doormaakt op het vlak van zonnestroom. In 2004 was het land Japan al voorbij gestreefd en wereldkampioen geplaatst zonnestroom vermogen geworden. Ondanks alle "ronkende" en kritische "hoofdpijn"verhalen over siliciumtekorten, overspannen markten e.d., wist de Duitse consument, maar ook de grote "energieboer", die wel pap lustte van zonnestroom en hele akkers vol bouwde met megawattpieken aan prachtige zonnestroomcentrales, de zonnepanelen en de financiering daarvan te vinden op een florerende markt. Dit heeft alles geleid tot een exploderende zonnestroom markt in Duitsland. Niet alleen qua productie (die nu fors wordt uitgebreid, ook elders op de wereld), maar vooral ook aan de afnemerskant. En dat in een markt bestaande uit nog relatief "dure" producten genaamd zonnepanelen. Dit kon allemaal gebeuren dankzij de beste regelgeving ter wereld (EEG), 20 jaar vaststaande terugleververgoedingen voor op het distributienet ingevoede zonnestroom, een zeer vooruitstrevende politiek die verder durft te kijken dan een typische hollandse regentenneus lang is, en, ook bepaald niet onbelangrijk, een veel dieper geworteld ecologisch bewustzijn van de gemiddelde Duitse burger.

Het klasse vaktijdschrift Photon heeft alles op alles gezet om te achterhalen hoeveel zonnestroomvermogen er nu precies geplaatst is in Weltmeister Deutschland, de afgelopen jaren. Op 1 november 2005 publiceerde ik een nieuwsbericht met de toen al ongelofelijke groeicijfers over 2004, gebaseerd op de bevindingen van Photon. Het tijdschrift had namelijk aanvankelijk schattingen gemaakt op basis van het verkochte aantal omvormers (relatief makkelijk te traceren, omdat er niet zoveel omvormer fabrikanten zijn), en het daaruit geschatte maximaal aan die omvormers te koppelen hoeveelheid vermogen. Men kwam toen tot getallen die veel hoger waren dan de schattingen van de brancheorganisaties zelf. Omdat men er toen met hen maar niet "uit" kwam, zijn de medewerkers van Photon zelf een diepgravend en duur onderzoek gaan doen.

Alle (aanvankelijk) 912 netbeheerders werden aangeschreven, gebeld en gemaild, en Photon vroeg per netbeheerder het werkelijk aan het net gekoppelde zonnestroom vermogen op. De netbeheerders zijn immers in Duitsland verantwoordelijk voor het uitbetalen van de riante terugleververgoedingen, die geput worden uit een miezerige 0,53 eurocent per kilowattuur die bij elk huishouden (zonnestroom producenten incluis...) als opslag geheven wordt, en die slechts de helft bedraagt van de meetkosten. Dit systeem werkt perfect, er is geen enkele politicus met een betonplaat voor zijn hersens die hier zijn vinger tussen kan (of wil) steken omdat het allemaal buiten de Staatsbegroting om werkt, en daarom is Duitsland wereldkampioen. Omdat dat allemaal natuurlijk zeer goed geadministreerd moet worden, zijn de exacte gegevens bij de netbeheerders bekend.

In een eerste tussenrapport (november 2005) kwam Photon al tot onwaarschijnlijke, maar keihard gedocumenteerde groeicijfers en voor 2004 zeker al tot 491 MWp bijgeplaatst zonnestroom vermogen (nominaal, totaal al 870 MWp), wat bijna het dubbele was van wat de brancheorganisatie had berekend. Echter, men had toen nog maar 67,4 procent van de gegevens van alle netbeheerders, en op basis van het aandeel in de stroomvoorziening werden destijds voorlopige schattingen gedaan van wat dan de "waarschijnlijke" hoeveelheid totale vermogen geweest had kunnen zijn. Men kwam toen voor 2004 al tot een totaal geschat ("hochgerechnet") bijgeplaatst vermogen van 770 MWp.

De meest recente zeer grondige analyse van Photon, met keiharde data van bijna alle netbeheerders over zowel 2004 als 2005, laat zien dat in 2005 dat laatste getal door de realiteit verpulverd wordt. Hieronder mijn samenvatting van het Photon rapport wat op hun website ter beschikking staat aan een ieder die het weten wil (link onderaan).

Omvang onderzoek

Voor het jaar 2005 zijn van 867 van de in totaal 900 netbeheerders (96%), die gezamenlijk 90,22 procent van de Duitse stroommarkt vertegenwoordigen, de actuele data (tot 10 oktober 2006 aangemeld) bekend. Slechts van 33 kleinere netbeheerders (vaak van een paar plattelandsgemeentes, of van een klein stadje) zijn de gegevens nog niet bekend. Zodra deze voorhanden zijn zullen deze toegevoegd worden aan de database, maar het zal gezien het aandeel van de wel bekende netbeheerders weinig uitmaken voor de inmiddels bekende (en onvoorstelbare) cijfers. Voor 2004 is inmiddels van 96,6 procent van de netbeheerders het "harde bewijsmateriaal" bekend.

Photon maakt een extrapolatie op het theoretisch bijgeplaatste vermogen op basis van de harde gegevens van de netbeheerders koepelorganisatie, Verband der Netzbetreiber (VDN). Deze publiceert de werkelijk verkochte hoeveelheden elektriciteit, waarvan immers exact duidelijk moet zijn hoeveel er is afgenomen, zodat daar, voor 2006, 0,53 eurocent per kWh aan elk huishouden toegerekend kan worden om de feed-in tarieven van het EEG te kunnen betalen. Op basis van deze harde cijfers en de zeer hoge respons van de werkelijk aangemelde hoeveelheid bijgeplaatst zonnestroom vermogen, kunnen betrouwbare extrapolaties gemaakt worden hoeveel PV-vermogen men nog "mist" in de totale berekening. Opmerkelijk is dat de VDN voor 2004 een totale hoeveelheid van 487 Terawattuur geeft. Voor 2005 echter geeft men een (voorlopig geschatte, mogelijk zelfs te hoge) waarde van 484 TWh, dus een daling van de getransporteerde hoeveelheid elektriciteit. Dat heet ook wel energie-efficiëntie, besparing, of "ontkoppeling van economische groei en energievraag", zoals we het in Nederland gaarne zouden zien, maar wat helaas maar niet schijnt te lukken door politiek wanbeleid...

De eenheid "tera" staat voor 10 tot de macht 12, dus 1 TWh is 1 miljoen Megawattuur (1 miljard kWh). Aangezien de VDN opgeeft dat cijfers van de 867 daadwerkelijk bekende netbeheerders "slechts" 90,22 procent van de stroommarkt vertegenwoordigen, vermoedt Photon dat die 484 TWh voor 2005 wel eens fors naar beneden bijgesteld moet worden.

Beknopte vertaling van "Ein Herz für Solaranlagen"

© All images Photon, 2006, or derived from data published by Photon

In Photon van november 2006 is het volgende artikel gepubliceerd met de verbijsterende resultaten van het onderzoek van Photon. Ik heb de meest essentiële zaken vertaald en geef ze in deze paragraaf weer.

(Bij)geplaatst zonnestroom vermogen
In Duitsland werd in 2005 minstens 912 MWp (912.000 kWp, gelijkstaand aan bijna 900.000 "Polder PV's" van 1,02 kWp) aan zonnestroomsystemen bijgeplaatst (officieel aangemeld bij de netbeheerders), bijna 50 procent meer dan in het voorafgaande jaar. Het zag er halverwege 2005 nog niet naar uit dat dit zou gaan gebeuren (tussenrapportage in Photon van juni 2006), in deelstaten als Sachsen stagneerde de bijgeplaatste hoeveelheid enigzins. Echter, in de zuidelijke deelstaten Baden-Württemberg (waarin zonnestad Freiburg ligt), en vooral in het zonrijke Beieren, explodeerde het aantal aangemelde installaties t.o.v. die halfjaar cijfers, met Beieren als absolute koploper.

^^^
Geïnstalleerd cq. bij netbeheerders aangemeld nominaal PV-vermogen
in alle Duitse deelstaten in 2005 (bovenste cijfer), en het geplaatste
vermogen per inwoner (onderste cijfer). Beieren steekt met
kop en schouders boven alle andere deelstaten uit.
Let op de enige voormalige Oost-duitse deelstaat met een
behoorlijk geplaatst vermogen (totaal 42 MWp) Sachsen is: de deelstaat
met het nieuwe "Silicon Valley" in het gebied rond Leipzig, met o.a. Q-cells
als een van de grootste zonnecelproducenten ter wereld, en met Espenhain
als een van de eerste grote (5) MWp PV-centrales.
De noordelijkste deelstaat Schleswig-Holstein heeft ook een opvallend
hoog geplaatst PV-vermogen.
Grafiek downloaden: KLIK HIER
© Photon 2006

Werd bijv. in het voorjaar in Badem-Württemberg nog slechts 110 MWp opgegeven (resultaten van 8 netbeheerders nog niet bekend), bleek dat in oktober al 179 MWp te zijn, hetgeen een groei van maar liefst 63% betekent in een half jaar tijd! In Beieren was aanvankelijk 289 MWp aangemeld, maar in oktober was dat al aangegroeid tot een verbijsterende 419 MWp nieuw geplaatst en aangemeld vermogen (groei t.o.v. vorig half jaar: 45%). En daarmee is deze deelstaat per 2005 absolute recordhouder met een totaal geplaatst vermogen van maar liefst 886 MWp, hetgeen ruim twee maal zoveel is dan het gezamenlijke geplaatste zonnestroomvermogen van voormalig wereldkampioen Japan (290 MWp) en de U.S.A. (100 MWp) bij elkaar! Daarbij zijn nog niet de resultaten van de 13 nog missende kleinere netbeheerders geteld.

Conclusie van deze onvoorstelbare groeicijfers is dat in het conservatieve Beieren van Minister President Edmund Stoiber (CSU, en als treffende lijfspreuk: Handeln statt reden...) de helft van alle Duitse zonnestroomvermogen staat, hetgeen al neerkomt op een dik 70 Wattpiek zonnepaneel per inwoner. In andere woorden: elk 4e zonnepaneel wat op deze planeet werd geproduceerd in 2005, is in Beieren afgezet. Daarmee kwam bovendien het aandeel zonnestroom in de totale stroommix van Beieren al op een respectabele 0,74%, 3 maal zo hoog als het gemiddelde van de BRD (tabel onderaan).

>>> Excel staafdiagram gemaakt m.b.t. de data van Photon om de marktgroei weer te geven (geplaatst zonnestroomvermogen). Oranje getallen onderin de kolommen geven het werkelijk door de netbeheerders gerapporteerde (aangemelde) volume aan; de gele cijfers bovenaan de kolommen het door Photon op basis van de verkochte stroomhoeveelheden geëxtrapoleerde volume. Het per jaar bijgeplaatste geëxtrapoleerde vermogen laat zich aflezen door de gele getallen van opeenlopende jaren van elkaar af te trekken. Voor 2005 is dat dus 2.139-1.146 = 993 MWp (het tot nu toe bewezen bijgeplaatste vermogen is 1.930-1.015 = 915 MWp; er zijn wat kleine variaties tussen de opgegeven getallen in het Photon artikel). Let op de forse verschillen met de eerder door Polder PV gepubliceerde grafiek, waarin nog een aanzienlijk deel van de netbeheerders nog geen resultaten hadden vrijgegeven en de donkeroranje toppen (schattingen) van de kolommen nog veel langer waren.

Extrapolatie
Bovenstaande cijfers betreffen de werkelijk geregistreerde PV-installaties, die bij de netbeheerder zijn aangemeld. In totaal komt dit alles neer op een 912 MWp voor heel Duitsland, wat als een minimum gezien moet worden voor 2005, en wat het totaal geplaatste vermogen al op een 1.931 MWp (1,93 GWp) brengt. In Duitsland wordt gemiddeld gerekend met een normopbrengst van 800 kWh/kWp, net als in Nederland dus (hangt sterk af van de regio, maar dit is een gemiddeld cijfer over het hele land). M.b.t. het vorige halfjaar rapport, moet men dan rekenen met een destijds geplaatst vermogen van 1.018 MWp met een normopbrengst van 800 kWh/kWp, en een bijgeplaatst vermogen van 912 MWp met een normopbrengst van ongeveer de helft, omdat die nieuwe installaties nog maar een half jaar draaiden sinds het vorige rapport. Ik kom dan op een totale productie van zonnestroom voor 2005 van 1.179 GWh (in het artikel van Photon staat 1.176 GWh). En dat ligt behoorlijk dicht bij de door de netbeheerders opgegeven totale hoeveelheid van 1.264 GWh voor 2005. Dit illustreert dat de methodiek van Photon zeer waarschijnlijk erg betrouwbaar is en onafhankelijk geverifieerd kan worden. De VDN zelf had echter een schatting gemaakt van slechts 571 GWh, die de plank dus ver blijkt mis te slaan. Photon vermoedt dat deze schatting veel te laag was omdat de VDN haar cijfers waarschijnlijk alweer heeft gebaseerd op de (mogelijk politiek gekleurde) veel te lage schattingen van de brancheorganisatie BSW (Bundesverband Solarwirtschaft).

<<< Geëxtrapoleerd (2003-2005; donkerblauw plus missend deel helderblauw) en verwacht (2006-2007; lichtblauw) jaarlijks geplaatste nieuwe PV-vermogen in Duitsland. Eerste 3 jaar zijn geëxtrapoleerd uit betrouwbare netbeheerders data. In 2006 wordt een tijdelijke terugval verwacht door de hoge moduleprijzen; voor 2007 wordt door een sterke prijsdaling van de modules weer een zeer sterke groei verwacht door Photon. © 2006 Photon

Verwachting 2006
De verwachting is dat de VDN schatting voor 2005 fors naar boven bijgesteld zal gaan worden, evenals het getal wat door de netbeheerders-koepel voor 2006 wordt genoemd, nl. 1.238 GWh. Photon gaat namelijk voor dit jaar uit van een "bescheiden" 700 MWp nieuwe installaties i.v.m. de blijvend hoge moduleprijzen en een aangekondigde "novellierung" van het EEG waardoor er vooral bij de grote, zonnepanelen vretende "Freianlagen" een rem op de groei is gekomen. Bij die "bescheiden" groei zou de totale zonnestroomproductie voor 2006 al in de buurt kunnen komen van de reusachtige hoeveelheid van 1.800 GWh. Het gonst inmiddels van de geruchten dat er een flinke prijsval in de moduleprijzen aan staat te komen (de magazijnen schijnen vol te liggen; hierover zal ik nog een stuk gaan schrijven), hetgeen mogelijk nog een kleine spurt zal geven, waardoor Duitsland mogelijk dit jaar nog in de buurt van de "magische" 2.000 GWh grens zal kunnen komen.

Bayern über Deutschland
Als dit alles inderdaad geschiedt cq. werkelijk gerealiseerd wordt, zou dat betekenen dat binnen 6 jaar na de invoering van het succesvolle EEG, al een half procent van de totale hoeveelheid elektriciteit in Duitsland uit pure zonnestroom bestaat. Een mijlpaal die niemand voor mogelijk had gehouden. Bovendien betekent het dat de opbrengsten van al die zonnestroom, betaald uit een deel van de bescheiden "EEG-som" van 0,53 eurocent/kWh¹ die door de netbeheerders geïnd worden, al ruim 1 miljard Euro bedragen. En dat, door het enorme aandeel van Beieren in het geplaatste vermogen, mogelijk al de helft van dat door alle Duitsers mee betaalde bedrag naar deze nog steeds als zeer conservatief bekende deelstaat zal gaan vloeien. Het moet de heer Stoiber toch zeer tevreden stemmen dat zijn onderdanen al dat geld hoogstwaarschijnlijk weer in zijn eigen Bayern zullen gaan investeren. Het is dan ook niet voor niets dat het Photon artikel op de openingspagina met een olijke foto van het breed lachende echtpaar Stoiber gelardeerd is, waarbij als frame voor de foto een hart is geselecteerd en de titel van het artikel er op is aangepast...

¹ Deze bijdrage komt voor een gemiddeld huishouden met een verbruik van 3.500 kWh/jaar neer op slechts € 18,55 per jaar en omvat alle duurzame elektriciteit ondersteuning die via het EEG bij Wet is vastgelegd (dus ook bijv. windenergie, stortgas, etc.)

Tabel: opgewekte hoeveelheden zonnestroom per deelstaat in Duitsland in 2005 op basis van
gegevens netbeheerders. Vlnr: naam deelstaat, gelegen in (voormalig) W. of O. Duitsland,
totale GWh productie zonnestroom, aandeel van zonnestroom productie in het totale stroomverbruik.

Polder PV. Ter vergelijking: in Nederland is er volgens Holland Solar "maar liefst" 1,66 MWp bijgeplaatst in 2005. Factortje 8 t.o.v. de aan oost Nederland grenzende kleine deelstaat Nordrhein-Westfalen, waar elke bewoner al gemiddeld genomen een 13,4 Wp aan moderne zonnecellen fictief op het dak heeft liggen. U weet wel:

Quod erat demonstrandum...

NB: tussen de data in de Excel spreadsheet op de Photon website en de kolomdiagrammen in het gelinkte artikel en op deze pagina zitten soms kleine verschillen. Dit heeft te maken met het feit dat de spreadsheet de geregistreerde, nog niet altijd complete netbeheerdersgegevens betreft, en in de diagrammen deels bewerkte data weergegeven worden (extrapolatie van totalen op basis van verkochte stroomhoeveelheden). Aldus de heer Henri Felten van Photon, in een e-mail van 13 november 2006, toen ik hem vroeg waar die kleine verschillen door veroorzaakt werden. De Excel spreadsheet op de Photon website wordt regelmatig ververst, afhankelijk van nieuwe ter beschikking van Photon gekomen data.

Tot slot

Een hele leuke nog, als toetje. In de lijst met netbeheerders die hun data nog niet hebben vrijgegeven aan Photon staat ook de volgende:

Blijkbaar is de netbeheerder "Nuon Energie und Service GmbH", die uiteraard door de Nederlandse holding is opgericht om ook een vet graantje van de lucratieve Duitse markt mee te pikken in de deelstaat Nordrhein-Westfalen, nog niet in staat gebleken om de cijfers van het aangesloten hoeveelheid zonnestroomvermogen aan Photon op te geven. Zouden ze daar nu ook al grote problemen met de administratie hebben, of is hier wat anders aan de hand???

Links

http://www.photon.de/photon/photon-aktion_install-leistung.htm (samenvatting)
http://www.photon.de/photon/PD_2006-11.pdf (uitgebreid artikel)
http://www.photon.de/download/PV-Statistik_Tabelle_Netzbetreiber_2006-10-06.xls (basisbestand netbeheerdersdata, verzameld door Photon)

Webpagina gepubliceerd dd. 13 november 2006