Zonne-energiemarkt groeit verder

Door Gerhard Stryi-Hipp voor fesa e.V.*

In Duitsland produceren meer dan een miljoen zonne-energie systemen milieuvriendelijke energie

Gepubliceerd in Intersolar 2006, pp. 12-15
(Messezeitschrift Solar Promotion GmbH/Beiheft in Die SolarRegion 9(2)/2006)

Globale samenvatting van uitgebreid artikel, vertaling augustus 2006 Peter J. Segaar/Polder PV
Globale Zusammenfassung und Übersetzung August 2006 Peter J. Segaar/Polder PV

Zon-thermisch
Zon-PV
Intersolar Beurs 2006
Photon onafhankelijk onderzoek
" Markt"situatie Nederland in vergelijking met Duitsland
Links

Duitse zonne-energiemarkt blijft groeien als kool

Zowel de zon-thermische als de fotovoltaïsche markt in Duitsland blijven groeien als kool, de laatste zelfs ondanks de gesignaleerde cq. vermeende problemen bij de grondstofvoorziening (solar grade silicium).

Zon-thermisch
Ondanks een paar “zwakkere” jaren (achterwege blijven van goede en consequente staatssteun) in de zon-thermische markt (zonnecollectoren), kon deze tak van sport alweer een groei van 25 procent laten zien in 2005, met nieuwe installaties met een totale oppervlakte van 950.000 vierkante meter, overeenkomend (nieuwe standaard) met een geïnstalleerd warmtevermogen van 665 Megawatt. Daarmee komt volgens de BSW de totale hoeveelheid collectoroppervlak op een gigantische 6,72 miljoen m², een thermisch vermogen van maar liefst 4.700 MW. De omzet in deze deelbranche was 750 miljoen euro en er zijn 12.500 mensen in deze bedrijfstak werkzaam.

Algemeen worden de continu stijgende olie- en gasprijzen gezien als belangrijkste drijfveer achter deze verbijsterende groeivolumes, vooral ook omdat het nog veel gebruikte stookolie in Duitsland in januari 2006 al 31 procent duurder was dan het voorafgaande jaar en zelfs 63 procent duurder dan in 2004. Duitsland moet 96 procent van de minerale olie importeren, evenals 83 procent van het verbruikte aardgas. De machtspolitiek met het Russische aardgas (conflict met Oekraïne), permanente crisis in het Midden-Oosten, etc., houdt flinke druk op de ketel en jaagt de fossiele marktprijzen de lucht in.

In Duitsland, waar voor de bekende “Zweifamilienwohnungen” vaak grote zon-thermische systemen van gemiddeld zo’n 6 vierkante meter worden geplaatst voor de verwarming van drinkwater, kost zo’n systeem exclusief subsidie tussen de 3.400 en 4.400 euro. Hiermee kan ongeveer 4.600 euro aan vermeden gaskosten terugverdiend worden als men uitgaat van een bedrijfstijd van 20 jaar en een jaarlijkse gasprijs stijging van 3 procent. Sinds 2000 lag dat niveau voor Duitsland al op een gemiddelde stijging van 13 procent (gas en olie), dus worden er al enorme economische efficiency verbeteringen gerealiseerd en kan er zeer veel anders aan fossiele brandstoffen uitgegeven geld aan veel nuttiger zaken besteed worden. Opvallend is dat steeds meer grote zon-thermische systemen (10-45 m²) worden aangelegd op, bijv., appartementencomplexen (drukt energiekosten voor de bewoners en geeft hogere efficiëntie dan afzonderlijke systemen). Zon-thermie wordt in Duitsland inmiddels (weer) krachtdadig ondersteund via het “Wärme von der Sonne” programma, wat enthousiast door zo’n 60 lokale “Solar Initiative” wordt uitgedragen en door het Bundesumweltministerium (Duitse equivalent van VROM) financieel wordt ondersteund.

Zon-PV
Er is, volgens de Bundesverband Solarwirtschaft (BSW), in 2005 alwéér 600 Megawattpiek zon-PV vermogen bijgeplaatst (voorlopige schatting), bovenop de in een jaar tijd bijgeplaatste hoeveelheid van 500 MWp in 2004. Daarmee komt, wederom volgens de BSW, de totale in 2005 geïnstalleerde hoeveelheid PV vermogen, inclusief de autonome (niet net-gekoppelde) systemen die slechts een marginaal deel van het totaal uitmaken, op 1.508 MWp (NB: in het jaar 2000 was dat nog ver onder de 150 MWp!). Dit is bijna de dubbele hoeveelheid van het in een recent marktrapport (Solarbuzz LLC) geciteerde geplaatste vermogen van “slechts” 837 MWp (57% van het mondiale totaal), maar het vaktijdschrift Photon gaat, op basis van eigen, zeer grondig onderzoek van de keiharde aansluitcijfers van de honderden netbeheerders in Duitsland, uit van nog veel grotere hoeveelheden geplaatst vermogen in Solar Weltmeister BRD, zie verderop**. Volgens de BSW zijn er inmiddels in Duitsland maar liefst 200.000 PV-systemen geplaatst, en dat zijn gemiddeld genomen ook nog eens veel grotere systemen dan de vaak uit slechts 4 tot 6 panelen bestaande Nederlandse zonnestroominstallaties. En dan hebben we het niet eens over de enorme PV-"plants" die op akkers, oude bruinkoolmijnen, maar ook op grote fabriekshallen worden geplaatst, waar vaak tienduizenden modules zo hoog mogelijke rendementen moeten opwekken en de installaties op het scherpst van de snede "ge-engineered" moeten worden om het maximale uit de installaties te halen (zware druk op technologische innovatie en materiaal inzet).

De Duitse PV-branche had, zo vervolgt de BSW, in 2005 een omzet van alweer 3 miljard euro en er zijn alleen al in PV 30.000 mensen aan het werk. Men verwacht de “flessehals” van de krappe siliciumproductie binnen 2 tot 3 jaar gepasseerd te zijn door de bouw van kapitaalintensieve silicium- en zonnecelfabrieken (in Duitsland en elders) en afgezien van dat proces verwacht men een kostenreductie van 5 procent per jaar bij de productieprocessen te kunnen realiseren (voor hoopvolle "afvlakking" van de moduleprijs curve, zie bericht van 15 augustus 2006). Door de toenemende efficiëntieverbetering, grondstofreductie (dunnere Si plakken en andere grondstofbesparende technieken) en werkingsgraad verbetering kan de PV-sector ondanks de Si tekorten flink door blijven groeien. Dunne laag cellen zullen volgens de brancheorganisatie BSW een marktaandeel van 10 tot 20 procent kunnen behalen.

<<< Nog niet eens zo lang geleden de "trots" van Philips, inmiddels verkocht aan het Duitse Steca. De 300 en 500 Watt "EVO" omvormers, maar ook de hier niet getoonde "grote bakken" van 2.000 Watt (en groter) die voor de Duitse markt ontworpen waren en nu dus in "eigen land" gemaakt worden en niet meer in het Brabantse Eindhoven... Onderaan de uitleeseenheid waarmee de omvormers bijv. in de woonkamer draadloos uitgelezen kunnen worden. © Steca GmbH, Memmingen, BRD. www.stecasolar.com (advertisement in Die SolarRegion 9(2)/2006: Intersolar special, p. 3) English: Inverters of Dutch design (Philips Solar PSI/EVO type 300/500 Watt series), now made by Memmingen-based Steca in Germany's Bavaria, at the border with Baden-Württemberg...

In Duitsland is de zonnecelproductie sinds 2004 met 67 procent gestegen, en de zonnepaneelproductie met 26 procent. Ook is, uiteraard, de omvormer sector meegegroeid, en wel met 25 procent (betrouwbare indicator voor de werkelijk gerealiseerde groei, omdat alle PV-systemen 1 of meer van die apparaten nodig hebben en er veel minder omvormer fabrikanten zijn dan zonnecel- en paneel leveranciers). De randvoorwaarden voor de koop van een zonnestroomsysteem blijven stabiel; de nieuwe Duitse bondsregering continueert het jarenlange succesvolle marktstimuleringsbeleid hetwelk tot een florerende interne markt heeft geleid en inmiddels vette, sappige vruchten voor de exportindustrie begint af te werpen. In 2007 komt er weliswaar een revisie van de vergoedingenstructuur, maar de BSW verwacht slechts lichte aanpassingen en schat een verder marktgroei optimistisch in.

Intersolar Beurs 2006
Deze “harde” cijfers worden nog eens ondersteund door die van de enorme groei van de in juni 2006 gehouden Intersolar vakbeurs in Freiburg: 45 procent groei van het totale beursoppervlak (totaal 26.000 vierkante meter), meer dan 400 aanbieders van zonne-energie producten en –diensten (plm. 28 procent uit het buitenland), en een speciale, nieuw gebouwde hal alleen voor de enorme sterk groeiende PV-markt. Duitsland heeft hoog ingezet en er inmiddels via enorme afzetcijfers in binnen- en buitenland, maximaal profijt van. Door wil, visie, inzet, zowel op persoonlijk, bedrijfsmatig, politiek als financieel vlak, en de exportmarkt bloeit als nooit tevoren.

**Photon onafhankelijk onderzoek
Het Duitse vakblad Photon vindt de reeds zeer "explosieve" cijfers van de brancheorganisatie BSW nog aan de magere kant, zoals blijkt uit intensief eigen onderzoek aan de werkelijk geregistreerde aantallen en groottes van zonnestroomsystemen, zoals ze in de databases van de netbeheerders opgenomen zijn. Het zijn immers de netbeheerders die de “Einspeisevergütung” voor de in het laagspanningsnet ingevoede hoeveelheid kilowatturen dienen uit te betalen aan de PV-eigenaren en zij moeten dus keiharde data (installatiegegevens en gemeten netinvoeding met de productie ("Einspeise") meters) hebben om de betalingen op te kunnen baseren en controle te kunnen uitoefenen. Vergoeding op basis van het EEG vindt in Duitsland uitsluitend plaats op basis van de netinvoeding (dus niet het eigen verbruik!).

De voor publicatie van deze webpagina meest recente spreadsheet over de data voor het jaar 2004 op de Photon website (stand: 18 augustus 2006) geeft een range van alleen al in dat jaar bijgeplaatst vermogen van maar liefst 702 tot 733 MWp (gemiddeld 717 MWp). Dat zou volgens Photon op een totaal geplaatst zon-PV vermogen van zo’n 1.311 MWp neerkomen voor het jaar 2004 (i.p.v. de 908 MWp volgens de BSW), en met de (mogelijk voorzichtige) BSW schatting van de 600 MWp bijgeplaatst vermogen in het jaar 2005, zou het totaal geplaatst PV-vermogen nu al minstens 1.900 MWp moeten zijn, dus bijna 2 GWp, mogelijk zelfs al er ver overheen. De verklaring voor deze enorme verschillen? De brancheorganisatie BSW blijkt zeer slecht zicht te hebben op de grote hoeveelheid parallelimporten van zonnepanelen, buiten de "officiële" of door hen te controleren kanalen om, en die blijken, gezien de harde tellingen van Photon, nogal een forse impact te hebben op de uiteindelijke getallen. Ergo: 2004 was al een absoluut recordjaar, maar 2005 heeft alle records met vlag en wimpel geslagen in het (nieuwe) land van de rijzende zon. 1.900 MWp staat al gelijk aan een enorme, hele vieze bruinkoolcentrale die dus niet gebouwd hoeft te worden.

"Markt"situatie Nederland in vergelijking met Duitsland
Ter vergelijking: in Nederland is volgens de laatste cijfers van het CBS in totaal in 2005 "maar liefst" 51 MWp geplaatst, en daarvan is de bulk (40 procent) in het als zeer ontypisch te karakteriseren recordjaar 2003 geïnstalleerd, waarna de markt als een kaartenhuis in elkaar stortte door het afschieten van de EPR/EPA regeling door het toenmalige kabinet Balkenende. Jippie, we hebben er in een jaar tijd dus minder dan 1.000 Polder PV’s van een kilowattpiekje bijgekregen, maar reken maar dat daar een paar leuke grote projectjes bij hebben gezeten die niet door particulieren zijn uitgevoerd of gerealiseerd, en dat was nu juist de bedoeling destijds van de marktstimulering van zon-PV in Nederland. Dit alles moet in zo’n dichtbevolkt, puissant rijk en "hoog" ontwikkeld land met zoveel dakruimte toch als een absolute farce en een belediging aan het adres van duurzaamheid worden gezien. Zon-thermie is in ons zonnige (!) polderlandje al net zo'n schampere "groei" beschoren, ondanks het feit dat warmte de grootste kostenpost van een Nederlands huishouden inhoudt en er middels een zonnecollector installatie dramatisch op bezuinigd kan worden. De groei was volgens de voorlopige CBS-data een magere 50.000 vierkante meter collectoroppervlak, een factor 19 verschil met de groei in Duitsland in hetzelfde jaar...

"Growth" of PV-market 2005 in the Netherlands (stand-still). Klik op plaatje rechts voor uitvergroting van stukje zon-PV met voorlopige CBS statistieken voor de ontwikkelingen in de zon-PV markt in Nederland in 2005. Rode cirkel geeft "progressie" t.o.v. 2004 aan (zeg maar gerust: absolute "stand-still"...). Legenda: Zon-fotovoltaïsch, autonoom: Systemen die niet gekoppeld zijn aan het elektriciteitsnet; Zon-fotovoltaïsch, netgekopp., e.-bedr.: Netgekoppeld, in eigendom van energiebedrijf; Zon-fotovoltaïsch, netgekopp., overig: Netgekoppeld, niet in eigendom van energiebedrijf. Definitieve cijfers volgen in oktober/november 2006. © Copyright Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen (NL)

Gerelateerd aan de bevolkingscijfers en landoppervlakte komen de getallen voor zon-PV neer op het volgende in een vergelijking tussen de op vergelijkbare noorderbreedte liggende BRD en Nederland:

Cijfers MWp vermogen Duitsland: gemiddelde data Photon, groei 2005 - data BSW; cijfers Nederland: voorlopige raming CBS (tabel hierboven). Andere gegevens: zie toelichting tabellen 10 april 2006.
(MWp data Germany: Photon; growth 2006 - BSW; Netherlands: CBS Voorburg/Heerlen/NL, table with preliminary data above; other data sources: comments on tables in news of April 10 2006)

Meest in het oog lopende verschillen: bijna 7½ maal zo veel geplaatst PV-vermogen per inwoner en bijna 4½ maal zo hoog Wp/km² nominaal vermogen in Duitsland. Quod erat demonstrandum. Gevolg van krachtdadig en visionair versus achterlijk en kortzichtig politiek beleid. Ik blijf het herhalen. Vergeet niet dat een aanzienlijk deel van het Nederlandse geplaatste vermogen in het niet representatieve jaar 2003 is geplaatst.

*Gerhard Stryi-Hipp is bedrijfsleider van de brancheorganisatie Bundesverband Solarwirtschaft, BSW:

http://www.bsw-solar.de
http://www.waerme-von-der-sonne.de

http://www.fesa.de/ website Förderverein Energie- und Solaragentur Regio Freiburg eV

Zie ook relevante berichten op Polder PV:

Verbijsterende resultaten Photon evaluatie BRD november 2006: minimaal 1.930 MWp geplaatst tot en met 2005
Vergelijkende data voor 3 grootste PV-markten en ingestorte NL markt n.a.v. Solarbuzz rapport 2005
Onafhankelijk onderzoek door Photon naar het werkelijk geplaatste zon-PV vermogen in 2004 in de BRD